Πολύκλειτος ὁ Ἀργεῖος
Ὁ μεγαλύτερος γλύπτης ὅλῶν τῶν ἐποχῶν Πολύκλειτος ὁ Ἀργεῖος. Συμμαθητής τοῦ Φειδία μὲ δάσκαλο στὴν Σχολὴ τοῦ Ἄργους τὸν Ἀγελάδα.
Ὁ ἀρχιτέκτονας τοῦ θεάτρου τῆς Ἐπιδαύρου καὶ τοῦ κτιρίου τῆς Θόλου κοντά στὸ θέατρο.
Στὰ παραδείγματα τῶν μεγάλων γλυπτῶν ὁ Πλάτωνας ἀναφέρει πρῶτα τὸν Πολύκλειτο καὶ μετὰ τὸν Φειδία.
(Πρωταγόρας 311c) Εἰ δὲ παρὰ Πολύκλειτον τὸν Ἀργεῖον ἢ Φειδίαν τὸν Ἀθηναῖον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισθὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐκείνοις, εἴ τίς σε ἤρετο· «Τελεῖν τοῦτο τὸ ἀργύριον ὡς τίνι ὄντι ἐν νῷ ἔχεις Πολυκλείτῳ τε καὶ Φειδίᾳ;» τί ἂν ἀπεκρίνω; – Εἶπον ἂν ὡς ἀγαλματοποιοῖς. – «Ὡς τίς δὲ γενησόμενος αὐτός;» – Δῆλον ὅτι ἀγαλματοποιός»
(Πρωταγόρας 328c) Τοιοῦτόν σοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐγὼ καὶ μῦθον καὶ λόγον εἴρηκα, ὡς διδακτὸν ἀρετὴ καὶ Ἀθηναῖοι οὕτως ἡγοῦνται, καὶ ὅτι οὐδὲν θαυμαστὸν τῶν ἀγαθῶν πατέρων φαύλους ὑεῖς γίγνεσθαι καὶ τῶν φαύλων ἀγαθούς, ἐπεὶ καὶ οἱ Πολυκλείτου ὑεῖς, Παράλου καὶ Ξανθίππου τοῦδε ἡλικιῶται, οὐδὲν πρὸς τὸν πατέρα εἰσίν, καὶ ἄλλοι ἄλλων δημιουργῶν.
Ὁ κανών ἢ δορυφόρος τοῦ Πολυκλείτου ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ἀριστουργήματα τῆς γλυπτικῆς γιὰ αἰῶνες ἀποτελοῦσε τὸν κανόνα γιὰ τὶς ἀναλογίες τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Ρωμαϊκό του ἀντίγραφο σώθηκε καὶ ἐκτίθεται στὸ μουσεῖο τῆς Νάπολης.
Τὸ χρυσελεφάντινο ἄγαλμα τῆς Ἤρας στὸ Ἄργος (Ἠραῖον), ἔργο τοῦ Πολυκλείτου τὸ ὁποῖο περιγράφει ὁ Παυσανίας, καὶ ἔχει καταστραφεῖ ὁλοσχερῶς, συναγωνιζόταν σὲ ὀμορφιὰ καὶ τέχνη τὸ ἀντίστοιχο τοῦ Δία στὴν Ὀλυμπία, γνωστό ἔργο τοῦ συμμαθητοῦ του Φειδία.
Ὁ Διαδούμενος, νέος ἀθλητὴς νὰ περιδένει τὸ διάδημα τῆς νίκης του, ποὺ κατά τον Πλίνιο πουλήθηκε ἔναντι 100 ταλάντων. Θαυμάσιο λίθινο ἀντίγραφο βρέθηκε καὶ διατηρεῖται στὴν Φαρνεσιανὴ ἔπαυλη τῆς Ρώμης. Ἄλλο ἕνα μαρμαρόγλυπτο βρέθηκε στὴ Δῆλο ποὺ ἐκτίθεται στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Ἀθηνῶν.
Στὰ παλαιότερα ἔργα τοῦ Πολυκλείτου ἐντάσσεται καὶ τὸ ἄγαλμα τοῦ ἀθλητὴ Κυνίσκου ποὺ ἦταν στημένο στὴν Ὀλυμπία, ὅπου καὶ βρέθηκε ἡ ἐνεπίγραφη βάση του: «Πολύκλειτος ὁ Ἀργεῖος ἐποίησεν». Ἀντίγραφο του, ἐκτίθεται στὸ Βρετανικὸ Μουσεῖο. Λίγο ἀρχαιότερος ἀπὸ τὸ Δορυφόρο εἶναι ἕνας Δισκοφόρος τοῦ Πολυκλείτου, ποὺ σώζεται σὲ πολλά ἀντίγραφα.
Ἀνάμεσα στὰ ἀγάλματα γυναικών ξεχωρίζει ἡ Ἀφροδίτη τῆς Νεαπόλεως καὶ ἡ πληγωμένη Ἀμαζόνα τοῦ Καπιτωλίου.
Ο ΚΑΝΩΝ Η ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ
ΔΙΑΔΟΥΜΕΝΟΣ
ΑΘΛΗΤΗΣ ΔΕΝΟΝΤΑΣ ΤΑΙΝΙΑ
Ο ΔΙΣΚΟΦΟΡΟΣ
Η ΑΜΑΖΩΝΑ
Η ΑΜΑΖΩΝΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΩΛΙΟΥ
Τὶ ἔχουν πεῖ γιὰ τὸν Πολύκλειτο οἱ ἀρχαίοι.
Plutarchus Biogr., Phil., Pericles (0007: 012) “Plutarchi vitae parallelae, vol. 1.2, 3rd edn.”, Ed. Ziegler, K. Leipzig: Teubner, 1964. Chapter 2, section 1, line 5
Ἡ δ᾿ αὐτουργία τῶν ταπεινῶν τῆς εἰς τὰ καλὰ ῥᾳθυμίας μάρτυρα τὸν ἐν τοῖς ἀχρήστοις πόνον παρέχεται καθ᾿ αὑτῆς, καὶ οὐδεὶς εὐφυὴς νέος ἢ τὸν ἐν Πίσῃ θεασάμενος Δία γενέσθαι Φειδίας ἐπεθύμησεν, ἢ τὴν Ἥραν τὴν ἐν Ἄργει Πολύκλειτος, οὐδ᾿ Ἀνακρέων ἢ Φιλήμων ἢ Ἀρχίλοχος ἡσθεὶς αὐτῶν τοῖς ποιήμασιν.
Plutarchus Biogr., Phil., Alexander (0007: 047) “Plutarchi vitae parallelae, vol. 2.2, 2nd edn.”, Ed. Ziegler, K. Leipzig: Teubner, 1968. Chapter 46, section 1, line 3
Ἐνταῦθα δὲ πρὸς αὐτὸν ἀφικέσθαι τὴν Ἀμαζόνα οἱ πολλοὶ λέγουσιν, ὧν καὶ Κλείταρχός ἐστι (FGrH 137 F 15) καὶ Πολύκλειτος (FGrH 128 F 8) καὶ Ὀνησίκριτος (FGrH 134 F 1) καὶ Ἀντιγένης (FGrH 141 F 1) καὶ Ἴστρος (FGrH 334 F 26).
Plutarchus Biogr., Phil., Galba (0007: 065) “Plutarch᾿s lives, vol. 11”, Ed. Perrin, B. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1926, Repr. 1962. Chapter 17, section 2, line 2
ἀπέκτεινε γὰρ τοὺς πονηρούς, ἐν οἷς ἦν ὁ Ἥλιος καὶ Πολύκλειτος καὶ Πετῖνος καὶ Πατρόβιος.
Plutarchus Biogr., Phil., Quomodo quis suos in virtute sentiat profectus (75a–86a) (0007: 071) “Plutarch᾿s moralia, vol. 1”, Ed. Babbitt, F.C. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1927, Repr. 1969. Stephanus page 86, section A, line 7
ὑπὲρ οὗ τὸν Πολύκλειτον οἰόμεθα λέγειν ὡς ἔστι χαλεπώτατον τὸ ἔργον οἷς ἂν εἰς ὄνυχα ὁ πηλὸς ἀφίκηται.
Plutarchus Biogr., Phil., Quaestiones convivales (612c–748d) (0007: 112) “Plutarchi moralia, vol. 4”, Ed. Hubert, C. Leipzig: Teubner, 1938, Repr. 1971. Stephanus page 636, section C, line 1
καὶ γὰρ αἱ τέχναι πρῶτον ἀτύπωτα καὶ ἄμορφα πλάττουσιν, εἶθ᾿ ὕστερον ἕκαστα τοῖς εἴδεσι διαρθροῦσιν· ᾗ Πολύκλειτος ὁ πλάστης εἶπεν χαλεπώτατον εἶναι τὸ ἔργον, ὅταν ἐν ὄνυχι ὁ πηλὸς γένηται· διὸ καὶ τῇ φύσει τὸ πρῶτον εἰκός ἐστιν ἀτρέμα κινούσῃ τὴν ὕλην ἀργοτέραν ὑπακούειν, τύπους ἀμόρφους καὶ ἀορίστους ἐκφέρουσαν ὥσπερ τὰ ᾠά, μορφουμένων δὲ τούτων καὶ διαχαρασσομένων ὕστερον ἐνδημιουργεῖσθαι τὸ ζῷον.
Plutarchus Biogr., Phil., Ad principem ineruditum (779d–782f) (0007: 116) “Plutarch᾿s moralia, vol. 10”, Ed. Fowler, H.N. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1936, Repr. 1969. Stephanus page 780, section E, line 8
δίκη μὲν οὖν νόμου τέλος ἐστί, νόμος δ᾿ ἄρχοντος ἔργον, ἄρχων δ᾿ εἰκὼν θεοῦ τοῦ πάντα κοσμοῦντος, οὐ Φειδίου δεόμενος πλάττοντος οὐδὲ Πολυκλείτου καὶ Μύρωνος, ἀλλ᾿ αὐτὸς αὑτὸν εἰς ὁμοιότητα θεῷ δι᾿ ἀρετῆς καθιστὰς καὶ δημιουργῶν ἀγαλμάτων τὸ ἥδιστον ὀφθῆναι καὶ θεοπρεπέστατον.
Athenaeus Soph., Deipnosophistae (0008: 001) “Athenaei Naucratitae deipnosophistarum libri xv, 3 vols.”, Ed. Kaibel, G. Leipzig: Teubner, 1–2:1887; 3:1890, Repr. 1–2:1965; 3:1966. Book 5, Kaibel paragraph 40, line 12
γράφει οὖν ὁ Μοσχίων οὕτως· ‘Διοκλείδης μὲν ὁ Ἀβδηρίτης θαυμάζεται ἐπὶ τῇ πρὸς τὴν Ῥοδίων πόλιν ὑπὸ Δημητρίου προσαχθείσῃ τοῖς τείχεσιν ἑλεπόλει, Τίμαιος δ᾿ ἐπὶ τῇ πυρᾷ τῇ κατασκευασθείσῃ Διονυσίῳ τῷ Σικελίας τυράννῳ, καὶ Ἱερώνυμος ἐπὶ τῇ κατασκευῇ τῆς ἁρμαμάξης, ᾗ συνέβαινε κατακομισθῆναι τὸ Ἀλεξάνδρου σῶμα, Πολύκλειτος δ᾿ ἐπὶ τῷ λυχνίῳ τῷ κατασκευασθέντι τῷ Πέρσῃ· Ἱέρων δὲ ὁ Συρακοσίων βασιλεύς, ὁ πάντα Ῥωμαίοις φίλος, ἐσπουδάκει μὲν καὶ περὶ ἱερῶν καὶ γυμνασίων κατασκευάς, ἦν δὲ καὶ περὶ ναυπηγίας φιλότιμος, πλοῖα σιτηγὰ κατα- σκευαζόμενος, ὧν ἑνὸς τῆς κατασκευῆς μνησθήσομαι.
Athenaeus Soph., Deipnosophistae (epitome) (0008: 003) “Athenaei dipnosophistarum epitome, vols. 2.1–2.2”, Ed. Peppink, S.P. Leiden: Brill, 2.1:1937; 2.2:1939. Volume 2,1, page 75, line 31
ὅτι Διοκλείδης μὲν ὁ Ἀβδηρίτης θαυμάζεται ἐπὶ τῇ πρὸς τὴν Ῥοδίων πόλιν ὑπὸ Δημητρίου προσαχθείσῃ τοῖς τείχεσιν ἑλεπόλει, Τίμαιος δὲ ἐπὶ τῇ πυρᾷ τῇ κατασκευασθείσῃ [Διονύσῳ τῷ] Σικελίας τυράννῳ, Ἱερώνυμος δὲ ἐπὶ τῇ κατασκευῇ τῆς ἁρμαμάξης ᾗ κατεκομίσθη τὸ Ἀλεξάνδρου σῶμα, Πολύκλειτος δὲ ἐπὶ τῷ λυχνίῳ τῷ κατασκευασθέντι τῷ Πέρσῃ, Ἱέρων δὲ ὁ Συρακούσιος βασιλεὺς ἐσπουδάκει μὲν καὶ περὶ ἱερῶν καὶ γυμνασίων κατασκευὰς, ἦν δὲ καὶ περὶ ναυπηγίας φιλότιμος, φησὶ Μοσχίων, πλοῖα σιτηγὰ κατασκευαζόμενος, ὧν ἑνός, φησί, τῆς κατασκευῆς μνησθήσομαι, οὗ καὶ Ἀρχιμήδης ἦν ὁ γεωμέτρης ἐπόπτης.
Xenophon Hist., Book 1, chapter 4, section 3, line 4
Ἐπὶ μὲν τοίνυν ἐπῶν ποιήσει Ὅμηρον ἔγωγε μάλιστα τεθαύμακα, ἐπὶ δὲ διθυράμβῳ Μελανιππίδην, ἐπὶ δὲ τραγῳδίᾳ Σοφοκλέα, ἐπὶ δὲ ἀνδριαντοποιίᾳ Πολύκλειτον, ἐπὶ δὲ ζωγραφίᾳ Ζεῦξιν.
Pindarus Lyr., Olympia (0033: 001) “Pindari carmina cum fragmentis, pt. 1, 5th edn.”, Ed. Maehler, H. (post B. Snell) Leipzig: Teubner, 1971. Ode 6, line 71
ἐξ οὗ Πολύκλειτον καθ᾿ Ἕλλανας γένος Ἰαμιδᾶν· ὄλβος ἅμ᾿ ἕσπετο· τιμῶντες δ᾿ ἀρετάς ἐς φανερὰν ὁδὸν ἔρχονται· τεκμαίρει χρῆμ᾿ ἕκαστον· μῶμος ἐξ ἄλλων κρέμαται φθονεόντων τοῖς, οἷς ποτε πˈρώτοις περὶ δωδέκατον δρόμον ἐλαυνόντεσσιν αἰδοία ποτιστάξῃ Χάρις εὐκλέα μορφάν.
Phalaridis Epistulae, Epistulae (0053: 001) “Epistolographi Graeci”, Ed. Hercher, R. Paris: Didot, 1873, Repr. 1965. Epistle 70, section 1, line 2
Οὐκ οἶδα τί σου μᾶλλον ἄν τις θαυμάσειεν, ὦ Πολύκλειτε, τὴν ἰσχὺν τῆς ἰατρικῆς ἢ τὴν τοῦ τρόπου πίστιν· ἡ μὲν γὰρ ἰσχὺς τυραννοκτόνον νενίκηκε πάθος, ὁ δὲ τρόπος τιμὰς τυραννοκτόνους.
Phalaridis Epistulae, Epistulae Epistle 21, section 1, line 1
Πολύκλειτον, ὡς πυνθάνομαι, τὸν ἰατρὸν ὑμεῖς μέμφεσθε ὡς προδότην Ἀκραγαντίνων γεγονότα, ὅτι με κάμνοντα παραλαβών, δυνάμενος ἀποκτεῖναι, χαλεπωτάτης ἐξήρπασε νόσου, καὶ τὸν ἔπαινον αὐτοῦ τῆς δικαιοσύνης κατηγορίαν ἀδικίας ποιεῖσθε, καὶ τοῦθ᾿ ὁμολογοῦντες οὐκ αἰσχύνεσθε.
Phalaridis Epistulae, Epistulae Epistle 1, section 1, line 1
Λυκίνῳ. Πολύκλειτος ὁ Μεσσήνιος, οὗ κατηγορεῖς παρὰ τοῖς πολίταις προδοσίαν, ἰάσατό μου νόσον ἀνήκεστον, οὐκ ἀγνοῶ δὲ λύπας εὐαγγελιζόμενός σοι καὶ δάκρυα· σὲ δ᾿ οὐκ ἂν οὐδ᾿ αὐτὸς ὁ τῆς τέχνης ἡγεμὼν Ἀσκληπιὸς μετὰ πάντων ἰάσαιτο τῶν θεῶν.
Galenus Med., Ars medica (0057: 007) “Claudii Galeni opera omnia, vol. 1”, Ed. Kühn, C.G. Leipzig: Knobloch, 1821, Repr. 1964. Volume 1, page 343, line 2
οὐδὲν οὖν τούτων ἐστὶ τὸ σύμμετρον, ἀλλ᾿ οἷος ὁ Πολυκλείτου κανὼν εἰς ἄκρον ἥκει συμμετρίας ἁπάσης, ὡς ψαυόντων μὲν μήτε μαλακὸν φαίνεσθαι, μήτε σκληρὸν, μήτε θερμὸν, μήτε ψυχρὸν, ὁρώντων δὲ μήτε λάσιον, μήτε ψιλὸν, μήτε παχὺ, μήτε ἰσχνὸν, ἤ τινα ἑτέραν ἔχον ἀμετρίαν.
Galenus Med., De temperamentis libri iii (0057: 009) “Galeni de temperamentis libri iii”, Ed. Helmreich, G. Leipzig: Teubner, 1904, Repr. 1969. Kühn volume 1, page 566, line 14
καί πού τις ἀνδριὰς ἐπαινεῖται Πολυκλείτου κανὼν ὀνομαζόμενος, ἐκ τοῦ πάντων τῶν μορίων ἀκριβῆ τὴν πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν ἔχειν ὀνόματος τοιούτου τυχών.
Galenus Med., De anatomicis administrationibus libri ix (0057: 011) “Claudii Galeni opera omnia, vol. 2”, Ed. Kühn, C.G. Leipzig: Knobloch, 1821, Repr. 1964. Volume 2, page 545, line 15
οὕτως γοῦν ἀποφαίνομεν καὶ περὶ τῶν ἐν ἀνθρώποις τεχνῶν, οὐκ ἀναμένοντες ἅπαντας ἰδεῖν, οὓς ἐποίησεν ἀνδριάντας ὁ Φειδίας καὶ ὁ Πολύκλειτος, ἀλλ᾿ ἐξ ὧν ἑωράκαμεν, ἐκ τούτων ἤδη καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἐλπίζοντες.
Galenus Med., De usu partium (0057: 017) “Galeni de usu partium libri xvii”, Ed. Helmreich, G. Leipzig: Teubner, 1:1907; 2:1909, Repr. 1968. Kühn volume 4, page 352, line 5
ἢ Πολύκλειτον μέν ἐστι δίκαιον θαυμάζειν ἐπὶ τῇ τῶν μορίων ἀναλογίᾳ τοῦ καλουμένου κανόνος ἀνδριάντος, τὴν φύσιν δ᾿ οὐκ ἐπαίνου μόνον, ἀλλὰ καὶ τέχνης ἁπάσης ἀποστερεῖν χρή, τὴν ἀναλογίαν τῶν μορίων οὐκ ἔξωθεν ὡς οἱ πλάσται μόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ βάθους ἐπιδειξαμένην;
Galenus Med., De usu partium Kühn volume 4, page 248, line 12
τίς γὰρ ἢ Φειδίας ἢ Πολύκλειτος ἀγαθὸς οὕτω δημιουργός, ὡς ἐν πολλαῖς μυριάσιν ἔργων δυσκατορθώτων ἁμαρτάνειν ἅπαξ;
Galenus Med., De usu partium Kühn volume 4, page 352, line 11
ἢ οὐ καὶ ὁ Πολύκλειτος αὐτὸς ἐκείνης ἐστὶ μιμητής, ἐν οἷς γ᾿ ἠδυνήθη γενέσθαι μιμητής;
Galenus Med., De usu partium Kühn volume 4, page 355, line 15
εἰ δὲ Πολύκλειτος ἕν τι σμικρὸν οὕτως ἥμαρτεν ἐν χιλίοις ἀνδριάσιν, οὔτ᾿ ἂν αὐτὸς ἐμέμψω καὶ τοὺς ἐγκαλοῦντας ἀγνώμονας ἐκάλεις.
Galenus Med., De semine libri ii (0057: 021) “Claudii Galeni opera omnia, vol. 4”, Ed. Kühn, C.G. Leipzig: Knobloch, 1822, Repr. 1964. Volume 4, page 606, line 8
καθάπερ, οἶμαι, καὶ ὁ Πολύκλειτος, ἡνίκα ἔπλαττε τὸν δορυφόρον, αὐτὸς μὲν τὴν ῥῖνα καὶ τὸν ὀφθαλμὸν ἐδημιούργησε, τῷ πηλῷ δὲ ἐπέτρεψεν εὐθεῖαν αὐτὴν ἐργάσασθαι.
Galenus Med., De optima corporis nostri constitutione (0057: 024) “Galenus de optima corporis constitutione. Idem de bono habitu”, Ed. Helmreich, G., 1901; Programm Gymnasium Hof, 1900–1901. Kühn volume 4, page 744, line 17
ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἐστενωμένον οὐδ᾿ ἁπλοῦν ἀκριβῶς οὐδ᾿ ἄτμητον πρᾶγμα τὴν ὑγίειαν ἐδείξαμεν ἐν τοῖς περὶ αὐτῆς λόγοις, ἀλλ᾿ εἰς ἱκανὸν πλάτος ἐκτείνεσθαι δυναμένην, δοκεῖ μοι καλῶς ἔχειν, εἰ μέλλει χρήσιμος ὁ λόγος ἔσεσθαι τοῖς ἐργαζομένοις τὴν τέχνην, μὴ μόνον τὸ σπάνιον ἐν αὐτῇ σῶμα καὶ οἷον παράδειγμά τι τοῦ Πολυκλείτου κανόνος ἐν τῷ λόγῳ πλάττειν ἀλλὰ καὶ τῶν ἀπολειπομένων μὲν αὐτῆς κατά τι, μὴ μέντοι κατάφωρον ἤδη καὶ μέγα τὸ σφάλμα κεκτημένων ἀναμνησθῆναι.
Galenus Med., De optima corporis nostri constitutione Kühn volume 4, page 745, line 15
τὸ δ᾿ ἀκριβῶς σύμμετρον τοῖς ὀργανικοῖς μορίοις ἑνὶ κεφαλαίῳ περιληφθὲν οἷόσπερ ὁ Πολυκλείτου κανὼν ὑπάρχειν ἐλέγετο.
Galenus Med., De placitis Hippocratis et Platonis (0057: 032) “Galen. On the doctrines of Hippocrates and Plato”, Ed. De Lacy, P. Berlin: Akademie–Verlag, 1978; Corpus medicorum Graecorum, vol. 5.4.1.2, pts. 1–2. Book 5, chapter 3, section 16, line 1
ἐδήλωσε γὰρ σαφῶς τοῦτο διὰ τῆς προγεγραμμένης ὀλίγον ἔμπροσθεν ῥήσεως ἐν ᾗ τὴν μὲν ὑγίειαν τοῦ σώματος ἐν θερμοῖς καὶ ψυχροῖς καὶ ξηροῖς καὶ ὑγροῖς συμμετρίαν εἶναί φησιν, ἅπερ δὴ στοιχεῖα δηλονότι τῶν σωμάτων ἐστί, τὸ δὲ κάλλος οὐκ ἐν τῇ τῶν στοιχείων ἀλλ᾿ ἐν τῇ τῶν μορίων συμμετρίᾳ συνίστασθαι νομίζει, δακτύλου πρὸς δάκτυλον δηλονότι καὶ συμπάντων αὐτῶν πρός τε μετακάρπιον καὶ καρπὸν καὶ τούτων πρὸς πῆχυν καὶ πήχεως πρὸς βραχίονα καὶ πάντων πρὸς πάντα, καθάπερ ἐν τῷ Πολυκλείτου κανόνι γέγραπται.
Galenus Med., De placitis Hippocratis et Platonis Book 5, chapter 3, section 16, line 3
πάσας γὰρ ἐκδιδάξας ἡμᾶς ἐν ἐκείνῳ τῷ συγγράμματι τὰς συμμετρίας τοῦ σώματος ὁ Πολύκλειτος ἔργῳ τὸν λόγον ἐβεβαίωσε δημιουργήσας ἀνδριάντα κατὰ τὰ τοῦ λόγου προστάγματα καὶ καλέσας δὴ καὶ αὐτὸν τὸν ἀνδριάντα, καθάπερ καὶ τὸ σύγγραμμα, κανόνα.
Galenus Med., De sanitate tuenda libri vi (0057: 036) “Galeni de sanitate tuenda libri vi”, Ed. Koch, K. Leipzig: Teubner, 1923; Corpus medicorum Graecorum, vol. 5.4.2. Kühn volume 6, page 126, line 14
τὸ δ᾿ ἄριστον σῶμα, περὶ οὗ νῦν ὁ λόγος, ὥσπερ ὁ Πολυκλείτου κανών ἐστιν, ᾧ κατὰ μὲν τὴν ἡμετέραν χώραν, ὡς ἂν εὔκρατον ὑπάρχουσαν, ὦπται πολλῶν πολλὰ παραπλήσια σώματα, παρὰ δὲ Κελτοῖς ἢ Σκύθαις ἢ Αἰγυπτίοις ἢ Ἄραψιν οὐδ᾿ ὄναρ ἔστιν ἰδεῖν τοιοῦτον σῶμα.
Galenus Med., De causis pulsuum libri iv (0057: 061) “Claudii Galeni opera omnia, vol. 9”, Ed. Kühn, C.G. Leipzig: Knobloch, 1825, Repr. 1965. Volume 9, page 92, line 10
λέγεται δὲ σύμμετρος καὶ κανὼν τῶν ἄλλων ὁμοίως τῷ Πολυκλείτου κανόνι.
Plato Phil., Protagoras (0059: 022) “Platonis opera, vol. 3”, Ed. Burnet, J. Oxford: Clarendon Press, 1903, Repr. 1968. Stephanus page 328, section c, line 6
Τοιοῦτόν σοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐγὼ καὶ μῦθον καὶ λόγον εἴρηκα, ὡς διδακτὸν ἀρετὴ καὶ Ἀθηναῖοι οὕτως ἡγοῦνται, καὶ ὅτι οὐδὲν θαυμαστὸν τῶν ἀγαθῶν πατέρων φαύλους ὑεῖς γίγνεσθαι καὶ τῶν φαύλων ἀγαθούς, ἐπεὶ καὶ οἱ Πολυκλείτου ὑεῖς, Παράλου καὶ Ξανθίππου τοῦδε ἡλικιῶται, οὐδὲν πρὸς τὸν πατέρα εἰσίν, καὶ ἄλλοι ἄλλων δημιουργῶν.
Plato Phil., Protagoras Stephanus page 311, section c, line 3
Εἰ δὲ παρὰ Πολύκλειτον τὸν Ἀργεῖον ἢ Φειδίαν τὸν Ἀθηναῖον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισθὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐκείνοις, εἴ τίς σε ἤρετο· «Τελεῖν τοῦτο τὸ ἀργύριον ὡς τίνι ὄντι ἐν νῷ ἔχεις Πολυκλείτῳ τε καὶ Φειδίᾳ;» τί ἂν ἀπεκρίνω; – Εἶπον ἂν ὡς ἀγαλματοποιοῖς. – «Ὡς τίς δὲ γενησόμενος αὐτός;» – Δῆλον ὅτι ἀγαλματοποιός»
Lucianus Soph., Juppiter tragoedus (0062: 018) “Lucian, vol. 2”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1915, Repr. 1960. Section 7, line 17
ἀλλ᾿ ἐκεῖνο οὐ χεῖρον εἰδέναι, ἤν τις αὐτῶν χρυσοῦς μὲν ᾖ καὶ πολυτάλαντος τὴν ὁλκήν, οὐκ ἀκριβὴς δὲ τὴν ἐργασίαν, ἀλλὰ κομιδῇ ἰδιωτικὸς καὶ ἀσύμμετρος, πρὸ τῶν χαλκῶν τῶν Μύρωνος καὶ Πολυκλείτου καὶ τῶν Φειδίου καὶ Ἀλκαμένους λιθίνων καθεδεῖται ἢ προτιμοτέραν χρὴ νομίζειν εἶναι τὴν τέχνην;
Lucianus Soph., De sacrificiis (0062: 027) “Lucian, vol. 3”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1921, Repr. 1969. Section 11, line 4
Ἔπειτα δὲ ναοὺς ἐγείραντες ἵνα αὐτοῖς μὴ ἄοικοι μηδὲ ἀνέστιοι δῆθεν ὦσιν, εἰκόνας αὐτοῖς ἀπεικάζουσιν παρακαλέσαντες ἢ Πραξιτέλην ἢ Πολύκλειτον ἢ Φειδίαν, οἱ δὲ οὐκ οἶδ᾿ ὅπου ἰδόντες ἀναπλάττουσι γενειήτην μὲν τὸν Δία, παῖδα δὲ εἰς ἀεὶ τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὸν Ἑρμῆν ὑπηνήτην καὶ τὸν Ποσειδῶνα κυανοχαίτην καὶ γλαυκῶπιν τὴν Ἀθηνᾶν.
Lucianus Soph., Somnium sive vita Luciani (0062: 029) “Lucian, vol. 3”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1921, Repr. 1969. Section 8, line 4
Μὴ μυσαχθῇς δὲ τοῦ σχήματος τὸ εὐτελὲς μηδὲ τῆς ἐσθῆτος τὸ πιναρόν· ἀπὸ γὰρ τοιούτων ὁρμώμενος καὶ Φειδίας ἐκεῖνος ἔδειξε τὸν Δία καὶ Πολύκλειτος τὴν Ἥραν εἰργάσατο καὶ Μύρων ἐπῃνέθη καὶ Πραξιτέλης ἐθαυμάσθη.
Lucianus Soph., Somnium sive vita Luciani Section 9, line 15
ὅτι μὴ ἐργάτης ἔσῃ τῷ σώματι πονῶν κἀν τούτῳ τὴν ἅπασαν ἐλπίδα τοῦ βίου τεθειμένος, ἀφανὴς μὲν αὐτὸς ὤν, ὀλίγα καὶ ἀγεννῆ λαμβάνων, ταπεινὸς τὴν γνώμην, εὐτελὴς δὲ τὴν πρόοδον, οὔτε φίλοις ἐπιδικάσιμος οὔτε ἐχθροῖς φοβερὸς οὔτε τοῖς πολίταις ζηλωτός, ἀλλ᾿ αὐτὸ μόνον ἐργάτης καὶ τῶν ἐκ τοῦ πολλοῦ δήμου εἷς, ἀεὶ τὸν προὔχοντα ὑποπτήσσων καὶ τὸν λέγειν δυνάμενον θεραπεύων, λαγὼ βίον ζῶν καὶ τοῦ κρείττονος ἕρμαιον ὤν· εἰ δὲ καὶ Φειδίας ἢ Πολύκλειτος γένοιο καὶ πολλὰ θαυμαστὰ ἐξεργάσαιο, τὴν μὲν τέχνην ἅπαντες ἐπαινέσονται, οὐκ ἔστι δὲ ὅστις τῶν ἰδόντων, εἰ νοῦν ἔχοι, εὔξαιτ᾿ ἂν σοὶ ὅμοιος γενέσθαι· οἷος γὰρ ἂν ᾖς, βάναυσος καὶ χειρῶναξ καὶ ἀποχειροβίωτος νομισθήσῃ.
Lucianus Soph., Philopseudes sive incredulus (0062: 031) “Lucian, vol. 3”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1921, Repr. 1969. Section 18, line 17
Οὐκ ἐκεῖνον,” ἦ δ᾿ ὅς, “ἐπεὶ τῶν Μύρωνος ἔργων ἓν καὶ τοῦτό ἐστιν, ὁ δισκοβόλος ὃν λέγεις· οὐδὲ τὸν παρ᾿ αὐτόν φημι, τὸν διαδούμενον τὴν κεφαλὴν τῇ ταινίᾳ, τὸν καλόν, Πολυκλείτου γὰρ τοῦτο ἔργον.
Lucianus Soph., De morte Peregrini (0062: 042) “Lucian, vol. 5”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1936, Repr. 1972. Section 9, line 2
Τὸ γὰρ τῆς φύσεως τοῦτο πλάσμα καὶ δημιούργημα, ὁ τοῦ Πολυκλείτου κανών, ἐπεὶ εἰς ἄνδρας τελεῖν ἤρξατο, ἐν Ἀρμενίᾳ μοιχεύων ἁλοὺς μάλα πολλὰς πληγὰς ἔλαβεν καὶ τέλος κατὰ τοῦ τέγους ἁλόμενος διέφυγε, ῥαφανῖδι τὴν πυγὴν βεβυσμένος.
Lucianus Soph., De saltatione (0062: 045) “Lucian, vol. 5”, Ed. Harmon, A.M. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1936, Repr. 1972. Section 75, line 1
τὸ δὲ σῶμα κατὰ τὸν Πολυκλείτου κανόνα ἤδη ἐπιδείξειν μοι δοκῶ· μήτε γὰρ ὑψηλὸς ἄγαν ἔστω καὶ πέρα τοῦ μετρίου ἐπιμήκης μήτε ταπεινὸς καὶ νανώδης τὴν φύσιν, ἀλλ᾿ ἔμμετρος ἀκριβῶς, οὔτε πολύσαρκος, ἀπίθανον γάρ, οὔτε λεπτὸς ἐς ὑπερβολήν· σκελετῶδες τοῦτο καὶ νεκρικόν.
Dionysius Halicarnassensis Hist., Rhet., De Isocrate (0081: 004) “Dionysii Halicarnasei quae exstant, vol. 5”, Ed. Usener, H., Radermacher, L. Leipzig: Teubner, 1899, Repr. 1965. Section 3, line 42
δοκεῖ δή μοι μὴ ἄπο σκοποῦ τις ἂν εἰκάσαι τὴν μὲν Ἰσοκράτους ῥητορικὴν τῇ Πολυκλείτου τε καὶ Φειδίου τέχνῃ κατὰ τὸ σεμνὸν καὶ μεγαλότεχνον καὶ ἀξιωματικόν, τὴν δὲ Λυσίου τῇ Καλάμιδος καὶ Καλλιμάχου τῆς λεπτότητος ἕνεκα καὶ τῆς χάριτος.
Dionysius Halicarnassensis Hist., Rhet., De Demosthenis dictione (0081: 006) “Dionysii Halicarnasei quae exstant, vol. 5”, Ed. Usener, H., Radermacher, L. Leipzig: Teubner, 1899, Repr. 1965. Section 50, line 29
δεῖ δὲ αὐτῇ τριβῆς πολλῆς καὶ κατηχήσεως χρονίου· οὐ γὰρ δὴ πλάσται μὲν καὶ ζωγράφων παῖδες, εἰ μὴ πολλὴν ἐμπειρίαν λάβοιεν, χρόνῳ τρίψαντες τὰς ὁράσεις μακρῷ περὶ τὰς τῶν ἀρχαίων δημιουργῶν τέχνας, οὐκ ἂν εὐπετῶς αὐτὰς διαγνοῖεν καὶ οὐκ ἂν ἔχοιεν εἰπεῖν βεβαίως, ὅτι [τῇ φήμῃ παραλαβόντες] τουτὶ μέν ἐστι Πολυκλείτου τὸ ἔργον, τουτὶ δὲ Φειδίου, τουτὶ δὲ Ἀλκαμένους, καὶ τῶν γραφῶν Πολυγνώτου μὲν αὕτη, Τιμάνθους δὲ ἐκείνη, αὕτη δὲ Παρρασίου.
Dionysius Halicarnassensis Hist., Rhet., De Dinarcho (0081: 009) “Dionysii Halicarnasei quae exstant, vol. 5”, Ed. Usener, H., Radermacher, L. Leipzig: Teubner, 1899, Repr. 1965. Section 7, line 39
καὶ τούτῳ τῷ παραγγέλματι οὐ ῥήτορες μόνον ῥήτορας διακρίνουσιν ἀλλὰ καὶ ζωγράφοι τὰ Ἀπελλοῦ καὶ τῶν ἐκεῖνον μιμησαμένων καὶ πλάσται τὰ Πολυκλείτου καὶ γλυφεῖς τὰ Φειδίου.
Dionysius Halicarnassensis Hist., Rhet., De Thucydide (0081: 010) “Dionysii Halicarnasei quae exstant, vol. 5”, Ed. Usener, H., Radermacher, L. Leipzig: Teubner, 1899, Repr. 1965. Section 4, line 10
οὐδὲ γὰρ τὰς Ἀπελλοῦ καὶ Ζεύξιδος καὶ Πρωτογένους καὶ τῶν ἄλλων γραφέων τῶν διωνομασμένων τέχνας οἱ μὴ τὰς αὐτὰς ἔχοντες ἐκείνοις ἀρετὰς κρίνειν κεκώλυνται, οὐδὲ τὰ Φειδίου καὶ Πολυκλείτου καὶ Μύρωνος ἔργα οἱ μὴ τηλικοῦτοι δημιουργοί.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Ethica Nicomachea (0086: 010) “Aristotelis ethica Nicomachea”, Ed. Bywater, I. Oxford: Clarendon Press, 1894, Repr. 1962. Bekker page 1141a, line 11
Τὴν δὲ σοφίαν ἔν τε ταῖς τέχναις τοῖς ἀκριβεστάτοις τὰς τέχνας ἀποδίδομεν, οἷον Φειδίαν λιθουργὸν σοφὸν καὶ Πολύκλειτον ἀνδριαντοποιόν, ἐνταῦθα μὲν οὖν οὐθὲν ἄλλο σημαίνοντες τὴν σοφίαν ἢ ὅτι ἀρετὴ τέχνης ἐστίν· εἶναι δέ τινας σοφοὺς οἰόμεθα ὅλως οὐ κατὰ μέρος οὐδ᾿ ἄλλο τι σοφούς, ὥσπερ Ὅμηρός φησιν ἐν τῷ Μαργίτῃ τὸν δ᾿ οὔτ᾿ ἂρ σκαπτῆρα θεοὶ θέσαν οὔτ᾿ ἀροτῆρα οὔτ᾿ ἄλλως τι σοφόν. ὥστε δῆλον ὅτι ἀκριβεστάτη ἂν τῶν ἐπιστημῶν εἴη ἡ σοφία.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Metaphysica (0086: 025) “Aristotle᾿s metaphysics, 2 vols.”, Ed. Ross, W.D. Oxford: Clarendon Press, 1924, Repr. 1970 [of 1953 corr. edn.]. Bekker page 1014a, line 1
ἔτι δ᾿ ὡς τὸ συμβεβηκὸς καὶ τὰ τούτων γένη, οἷον ἀνδριάντος ἄλλως Πολύκλειτος καὶ ἄλλως ἀνδριαντοποιός, ὅτι συμβέβηκε τῷ ἀνδριαντοποιῷ Πολυκλείτῳ εἶναι· καὶ τὰ περιέχοντα δὲ τὸ συμβεβηκός, οἷον ἄνθρωπος αἴτιος ἀνδριάντος, ἢ καὶ ὅλως ζῷον, ὅτι ὁ Πολύκλειτος ἄνθρωπος ὁ δὲ ἄνθρωπος ζῷον.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Metaphysica Bekker page 1014a, line 6
ἔστι δὲ καὶ τῶν συμβεβηκότων ἄλλα ἄλλων πορρώτερον καὶ ἐγγύτερον, οἷον εἰ ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικὸς αἴτιος λέγοιτο τοῦ ἀνδριάντος, ἀλλὰ μὴ μόνον Πολύκλειτος ἢ ἄνθρωπος.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Metaphysica Bekker page 1014a, line 14
ἔτι δὲ συμπλεκόμενα καὶ ταῦτα κἀκεῖνα λεχθήσεται, οἷον οὐ Πολύκλειτος οὐδὲ ἀνδριαντοποιὸς ἀλλὰ Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Physica (0086: 031) “Aristotelis physica”, Ed. Ross, W.D. Oxford: Clarendon Press, 1950, Repr. 1966 (1st edn. corr.). Bekker page 195a, line 35
ἔτι δ᾿ ὡς τὸ συμβεβηκὸς καὶ τὰ τούτων γένη, οἷον ἀνδριάντος ἄλλως Πολύκλειτος καὶ ἄλλως ἀνδριαντοποιός, ὅτι συμβέβηκε τῷ ἀνδριαντοποιῷ τὸ Πολυκλείτῳ εἶναι.
Aristoteles et Corpus Aristotelicum Phil., Physica Bekker page 195b, line 11
ἔτι δὲ συμπλεκόμενα καὶ ταῦτα κἀκεῖνα λεχθήσεται, οἷον οὐ Πολύκλειτος οὐδὲ ἀνδριαντοποιός, ἀλλὰ Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός.
Strabo Geogr., Geographica (0099: 001) “Strabonis geographica, 3 vols.”, Ed. Meineke, A. Leipzig: Teubner, 1877, Repr. 1969. Book 8, chapter 6, section 10, line 10
Τῶν δ᾿ ἀπογόνων τοῦ Δαναοῦ διαδεξαμένων τὴν ἐν Ἄργει δυναστείαν, ἐπιμιχθέντων δὲ τούτοις τῶν Ἀμυθαονιδῶν ὡρμημένων ἐκ τῆς Πισάτιδος καὶ τῆς Τριφυλίας, οὐκ ἂν θαυμάσειέ τις εἰ συγγενεῖς ὄντες οὕτω διείλοντο τὴν χώραν εἰς δύο βασιλείας τὸ πρῶτον, ὥστε τὰς ἡγεμονευούσας ἐν αὐταῖς δύο πόλεις ἀποδειχθῆναι πλησίον ἀλλήλων ἱδρυμένας ἐν ἐλάττοσιν ἢ πεντήκοντα σταδίοις, τό τε Ἄργος καὶ τὰς Μυκήνας, καὶ τὸ Ἡραῖον εἶναι κοινὸν ἱερὸν τὸ πρὸς ταῖς Μυκήναις ἀμφοῖν, ἐν ᾧ τὰ Πολυκλείτου ξόανα τῇ μὲν τέχνῃ κάλλιστα τῶν πάντων πολυτελείᾳ δὲ καὶ μεγέθει τῶν Φειδίου λειπόμενα.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio (0525: 001) “Pausaniae Graeciae descriptio, 3 vols.”, Ed. Spiro, F. Leipzig: Teubner, 1903, Repr. 1:1967. Book 2, chapter 17, section 4, line 3
τὸ δὲ ἄγαλμα τῆς Ἥρας ἐπὶ θρόνου κάθηται μεγέθει μέγα, χρυσοῦ μὲν καὶ ἐλέφαντος, Πολυκλείτου δὲ ἔργον· ἔπεστι δέ οἱ στέφανος Χάριτας ἔχων καὶ Ὥρας ἐπειργασμένας, καὶ τῶν χειρῶν τῇ μὲν καρπὸν φέρει ῥοιᾶς, τῇ δὲ σκῆπτρον.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 20, section 1, line 3
παρέντι δὲ Κρεύγα τε εἰκόνα ἀνδρὸς πύκτου καὶ τρόπαιον ἐπὶ Κορινθίοις ἀνασταθέν, ἄγαλμά ἐστι καθήμενον Διὸς Μειλιχίου, λίθου λευκοῦ, Πολυκλείτου δὲ ἔργον.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 22, section 7, line 8
τοῦτο μὲν λίθου· τὰ δ᾿ ἀπαντικρὺ χαλκᾶ, Ἑκάτης καὶ ταῦτα ἀγάλματα, τὸ μὲν Πολύκλειτος ἐποίησε, τὸ δὲ ἀδελφὸς Πολυκλείτου Ναυκύδης Μόθωνος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 24, section 5, line 7
ᾠκοδόμηται δὲ ἐπὶ κορυφῇ τοῦ ὄρους Ἀρτέμιδος Ὀρθίας ἱερόν, καὶ ἀγάλματα Ἀπόλλωνος καὶ Λητοῦς καὶ Ἀρτέμιδος πεποίηται λευκοῦ λίθου· Πολυκλείτου δέ φασιν εἶναι ἔργα.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 5, chapter 17, section 4, line 3
τούτου δὲ ὁ διδάσκαλος τοῦ Κλέωνος, ὄνομα Ἀντιφάνης, ἐκ φοιτήσεως Περικλύτου, Πολυκλείτου δὲ ἦν τοῦ Ἀργείου μαθητὴς ὁ Περίκλυτος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 8, chapter 31, section 4, line 7
τοῦ περιβόλου δέ ἐστιν ἐντὸς Φιλίου Διὸς ναός, Πολυκλείτου μὲν τοῦ Ἀργείου τὸ ἄγαλμα, Διονύσῳ δὲ ἐμφερές· κόθορνοί τε γὰρ τὰ ὑποδήματά ἐστιν αὐτῷ καὶ ἔχει τῇ χειρὶ ἔκπωμα, τῇ δὲ ἑτέρᾳ θύρσον, κάθηται δὲ ἀετὸς ἐπὶ τῷ θύρσῳ· καίτοι τοῖς γε ἐς Διόνυσον λεγομένοις τοῦτο οὐχ ὁμολογοῦν ἐστι.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 10, chapter 24, section 3, line 8
Κύπριοι δὲ – οἰκειοῦνται γὰρ δὴ καὶ οὗτοι Ὅμηρον – Θεμιστώ τε αὐτῷ μητέρα εἶναι τῶν τινα ἐπιχωρίων γυναικῶν λέγουσι καὶ ὑπὸ Εὔκλου προθεσπισθῆναι τὰ ἐς τὴν γένεσιν τὴν Ὁμήρου φασὶν ἐν τοῖσδε· καὶ τότ᾿ ἐν εἰναλίῃ Κύπρῳ μέγας ἔσσετ᾿ ἀοιδός, ὅν τε Θεμιστὼ τέξει ἐπ᾿ ἀγροῦ δῖα γυναικῶν νόσφι πολυκτεάνοιο πολύκλειτον Σαλαμῖνος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 27, section 5, line 6
Ἐπιδαυρίοις δέ ἐστι θέατρον ἐν τῷ ἱερῷ μάλιστα ἐμοὶ δοκεῖν θέας ἄξιον· τὰ μὲν γὰρ Ῥωμαίων πολὺ δή τι [καὶ] ὑπερῆρκε τῶν πανταχοῦ τῷ κόσμῳ, μεγέθει δὲ Ἀρκάδων τὸ ἐν Μεγάλῃ πόλει· ἁρμονίας δὲ ἢ κάλλους ἕνεκα ἀρχιτέκτων ποῖος ἐς ἅμιλλαν Πολυκλείτῳ γένοιτ᾿ ἂν ἀξιόχρεως;
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 13, section 7, line 3
Βύκελος δέ, ὃς Σικυωνίων πρῶτος πὺξ ἐκράτησεν ἐν παισίν, ἔστιν ἔργον Σικυωνίου Κανάχου παρὰ τῷ Ἀργείῳ Πολυκλείτῳ διδαχθέντος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 27, section 5, line 7
Πολύκλειτος γὰρ καὶ θέατρον τοῦτο καὶ οἴκημα τὸ περιφερὲς ὁ ποιήσας ἦν.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 3, chapter 18, section 8, line 7
Ἀρίστανδρος δὲ Πάριος καὶ Πολύκλειτος Ἀργεῖος ὁ μὲν γυναῖκα ἐποίησεν ἔχουσαν λύραν, Σπάρτην δῆθεν, Πολύκλειτος δὲ Ἀφροδίτην παρὰ Ἀμυκλαίῳ καλουμένην.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 2, section 7, line 1
τούτου μὲν δὴ Πολύκλειτος τὸν ἀνδριάντα εἰργάσατο, τὸν δὲ Τιμοσθένην Εὐτυχίδης Σικυώνιος παρὰ Λυσίππῳ δεδιδαγμένος· ὁ δὲ Εὐτυχίδης οὗτος καὶ Σύροις τοῖς ἐπὶ Ὀρόντῃ Τύχης ἐποίησεν ἄγαλμα, μεγάλας παρὰ τῶν ἐπιχωρίων ἔχον τιμάς.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 4, section 11, line 2
Κυνίσκῳ δὲ τῷ ἐκ Μαντινείας πύκτῃ παιδὶ ἐποίησε Πολύκλειτος τὴν εἰκόνα.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 6, section 2, line 6
τούτου μὲν δὴ ἡ εἰκὼν Ναυκύδους ἐστὶν ἔργον· Πολύκλειτος δὲ Ἀργεῖος, οὐχ ὁ τῆς Ἥρας τὸ ἄγαλμα ποιήσας, μαθητὴς δὲ Ναυκύδους, παλαιστὴν παῖδα εἰργάσατο Θηβαῖον Ἀγήνορα.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 7, section 10, line 8
τούτου μὲν δὴ Πυθαγόρας τὴν εἰκόνα, τὴν δὲ ἐφεξῆς ταύτῃ, πένταθλον Ἠλεῖον Πυθοκλέα, Πολύκλειτός ἐστιν εἰργασμένος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 9, section 3, line 1
μετὰ δὲ τὴν εἰκόνα τοῦ ἀνδρὸς ὃν Ἠλεῖοί φασιν οὐ γραφῆναι μετὰ τῶν ἄλλων, ὅτι ἐπὶ κάλπης ἀνηγορεύθη δρόμῳ, μετὰ τούτου τὴν εἰκόνα Ξενοκλῆς τε Μαινάλιος ἕστηκε παλαιστὰς καταβαλὼν παῖδας καὶ Ἄλκετος Ἀλκίνου κρατήσας πυγμῇ παῖδας, Ἀρκὰς καὶ οὗτος ἐκ Κλείτορος· καὶ τοῦ μὲν Κλέων, Ξενοκλέους δὲ τὸν ἀνδριάντα Πολύκλειτος ἐστιν εἰργασμένος.
Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 6, chapter 13, section 6, line 7
Θερσίλοχον δὲ Κορκυραῖον καὶ Ἀριστίωνα Θεοφίλους Ἐπιδαύριον, τὸν μὲν ἀνδρῶν πυγμῆς, Θερσίλοχον δὲ λαβόντα ἐν παισὶ στέφανον, Πολύκλειτος ἐποίησε σφᾶς ὁ Ἀργεῖος.
Julius Pollux Gramm., Onomasticon (0542: 001) “Pollucis onomasticon, 2 vols.”, Ed. Bethe, E. Leipzig: Teubner, 9.1:1900; 9.2:1931, Repr. 1967; Lexicographi Graeci 9.1–9.2. Book 2, section 150, line 4
χεὶρ στρατιωτική, καὶ πολλῇ χειρί, καὶ χεὶρ δεξιὰ ἐπὶ χειροτεχνίας τινός, καὶ Πολυκλείτου χεὶρ τὸ ἄγαλμα, καὶ Ἀπελλοῦ χεὶρ ἡ γραφή.
Julius Pollux Gramm., Onomasticon Book 2, section 151, line 1
χειροτονία, ἀντιχειροτονία, ἐπιχειροτονία, χειροτονεῖν, ἐπιχειροτονεῖν, ἀντιχειροτονεῖν, ἑκατόγχειρ, μακρόχειρ, εἴτε κατὰ Πολύκλειτον ὁ Ὑστάσπου Δαρεῖος, εἴτε κατὰ Ἀντιλέοντα Ξέρξης, εἴτε κατὰ τοὺς πλείστους Ὦχος ὁ ἐπικληθεὶς Ἀρταξέρξης, ἤτοι τὴν δεξιὰν ἔχων προμηκεστέραν ἢ τὴν ἀριστερὰν ἢ ἀμφοτέρας· οἱ δὲ ὅτι τὴν δύναμιν ἐπὶ πλεῖστον ἐξέτεινεν.
Polybius Hist., Historiae (0543: 001) “Polybii historiae, vols. 1–4”, Ed. Büttner–Wobst, T. Leipzig: Teubner, 1:1905; 2:1889; 3:1893; 4:1904, Repr. 1:1962; 2–3:1965; 4:1967. Book 7, chapter 2, section 2, line 1
προχειρισάμενος δὲ Πολύκλειτον (τὸν) Κυρηναῖον καὶ Φιλόδημον τὸν Ἀργεῖον, τούτους μὲν εἰς Ἰταλίαν ἀπέστειλε, δοὺς ἐντολὰς λαλεῖν ὑπὲρ κοινοπραγίας τοῖς Καρχηδονίοις, ἅμα δὲ καὶ τοὺς ἀδελφοὺς εἰς Ἀλεξάνδρειαν ἀπέπεμψεν.
Polybius Hist., Historiae Book 7, chapter 2, section 3, line 2
Ἀννίβας δὲ τοὺς περὶ Πολύκλειτον καὶ Φιλόδημον ἀποδεξάμενος φιλανθρώπως, καὶ πολλὰς ἐλπίδας ὑπογράψας τῷ μειρακίῳ [Ἱερωνύμῳ], σπουδῇ πάλιν ἀπέπεμψε τοὺς πρέσβεις, σὺν δὲ τούτοις Ἀννίβαν τὸν Καρχηδόνιον, ὄντα τότε τριήραρχον, καὶ τοὺς Συρακοσίους Ἱπποκράτην καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τὸν νεώτερον Ἐπικύδην.
Polybius Hist., Historiae Book 7, chapter 2, section 5, line 2
παραγενομένων δὲ τούτων εἰς τὰς Συρακούσας, καὶ τῶν μὲν περὶ Πολύκλειτον ἀποπρεσβευσάντων, τοῦ δὲ Καρχηδονίου διαλεχθέντος κατὰ τὰς ὑπ᾿ Ἀννίβου δεδομένας ἐντολάς, εὐθέως ἕτοιμος ἦν κοινωνεῖν Καρχηδονίοις τῶν πραγμάτων· καὶ τόν τε παραγεγονότα πρὸς αὑτὸν Ἀννίβαν ἔφη δεῖν πορεύεσθαι κατὰ τάχος εἰς τὴν Καρχηδόνα, καὶ παρ᾿ αὑτοῦ συμπέμπειν ἐπηγγείλατο τοὺς διαλεχθησομένους τοῖς Καρχηδονίοις.
Sextus Empiricus Phil., Adversus mathematicos (0544: 002) “Sexti Empirici opera, vols. 2 & 3 (2nd edn.)”, Ed. Mutschmann, H., Mau, J. Leipzig: Teubner, 2:1914; 3:1961. Book 9, section 93, line 3
εἰ οὖν ὁ Πολυκλείτου ἀνδριὰς καὶ ἐμψυχίαν προςλάβῃ, οὐ πολὺ μᾶλλον ἀποδέξῃ τὸν τεχνίτην;
Sextus Empiricus Phil., Adversus mathematicos Book 9, section 92, line 8
ἐπὶ μὲν οὖν ποιητικῇ ἔγωγε Ὅμηρον τεθαύμακα, ἐπὶ δὲ ἀνδριαντοποιίᾳ Πολύκλειτον, ζωγραφίας γε μὴν χάριν Ζεῦξιν.
Claudius Aelianus Soph., De natura animalium (0545: 001) “Claudii Aeliani de natura animalium libri xvii, varia historia, epistolae, fragmenta, vol. 1”, Ed. Hercher, R. Leipzig: Teubner, 1864, Repr. 1971. Book 16, section 41, line 8
Πολύκλειτός γε μήν φησιν ἐν τῇ αὐτῇ γῇ σαύρους γίνεσθαι μεγίστους καὶ πολυχρόους, καὶ βαφαῖς τισιν εὐανθέσι τὰς δορὰς πεποικίλθαι δεινῶς, εἶναι δὲ καὶ ἅψασθαι ταύτας ἁπαλωτάτας.
Claudius Aelianus Soph., Varia historia (0545: 002) “Claudii Aeliani de natura animalium libri xvii, varia historia, epistolae, fragmenta, vol. 2”, Ed. Hercher, R. Leipzig: Teubner, 1866, Repr. 1971. Book 14, section 16, line 6
δῆλον γὰρ ὡς οἱ ὁρῶντες τὴν τέχνην ἔμελλον τὸν Πολύκλειτον ἀλλ᾿ οὐκ ἐκεῖνον ἄγασθαι.
Claudius Aelianus Soph., Varia historia Book 14, section 16, line 3
ἐπεὶ δέ τις συνεβούλευσε παρὰ Πολυκλείτῳ κατασκευάσαι τὸ ἄγαλμα, οὐκ ἔφη προσέξειν τοιούτῳ ἀναθήματι, οὗ τὴν δόξαν οὐχ ὁ ἀναθεὶς ἀλλ᾿ ὁ ποιήσας ἕξει.
Claudius Aelianus Soph., Varia historia Book 14, section 8, line 1
Δύο εἰκόνας εἰργάσατο Πολύκλειτος κατὰ τὸ αὐτό, τὴν μὲν τοῖς ὄχλοις χαριζόμενος, τὴν δὲ κατὰ τὸν νόμον τῆς τέχνης.
Claudius Aelianus Soph., Varia historia Book 14, section 8, line 8
ὑπολαβὼν οὖν ἔφη ὁ Πολύκλειτος ‘ἀλλὰ ταύτην μὲν ἣν ψέγετε ὑμεῖς ἐποιήσατε, ταύτην δὲ ἣν θαυμάζετε ἐγώ.
Clemens Alexandrinus Theol., Protrepticus (0555: 001) “Clément d᾿Alexandrie. Le protreptique, 2nd edn.”, Ed. Mondésert, C. Paris: Cerf, 1949; Sources chrétiennes 2. Chapter 10, section 98, subsection 1, line 1
Ὁ Φειδίας ὑμῶν καὶ ὁ Πολύκλειτος ἡκόντων Πραξιτέλης τε αὖ καὶ Ἀπελλῆς καὶ ὅσοι τὰς βαναύσους μετέρχονται τέχνας, γήινοι γῆς ὄντες ἐργάται.
[Longinus] Rhet., De sublimitate (0560: 001) “‘Longinus’. On the sublime”, Ed. Russell, D.A. Oxford: Clarendon Press, 1964. Chapter 36, section 3, line 2
πρὸς μέντοι γε τὸν γράφοντα ὡς ὁ Κολοσσὸς ὁ ἡμαρτημένος οὐ κρείττων ἢ ὁ Πολυκλείτου Δορυφόρος παράκειται πρὸς πολλοῖς εἰπεῖν ὅτι ἐπὶ μὲν τέχνης θαυμάζεται τὸ ἀκριβέστατον, ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν ἔργων τὸ μέγεθος, φύσει δὲ λογικὸν ὁ ἄνθρωπος· κἀπὶ μὲν ἀνδριάντων ζητεῖται τὸ ὅμοιον ἀνθρώπῳ, ἐπὶ δὲ τοῦ λόγου τὸ ὑπεραῖρον, ὡς ἔφην, τὰ ἀνθρώπινα.
Maximus Soph., Dialexeis (0563: 001) “Maximi Tyrii philosophumena”, Ed. Hobein, H. Leipzig: Teubner, 1910. Lecture 3, chapter 1, section c, line 3
Σωκράτη δὲ τὸν μηδὲ τῷ Ἀπόλλωνι παρασχόντα ἀμαθίας αἰτίαν, τῷ τὰς ψάμμους εἰδότι καὶ καταμαντευσαμένῳ τῆς θαλάττης, οὔπω καὶ νῦν πεπαῦσθαι συκοφαντούμενον καὶ εὐθυ- νόμενον, ἀλλὰ πικροτέρους αὐτῷ εἶναι τοὺς ἐπιγιγνομένους αἰεὶ καὶ τοὺς συκοφάντας Ἀνύτου καὶ Μελήτου, καὶ τοὺς δικαστὰς Ἀθηναίων τῶν τότε· καὶ εἰ μὲν γραφεὺς ἦν ἢ δημιουργὸς ἀγαλμάτων, οἷον Ζεῦξις ἢ Πολύκλειτος ἢ Φειδίας, παρέπεμπεν ἂν τὰ ἔργα αὐτῶν μετ᾿ εὐφημίας ἡ τῆς τέχνης δόξα· ὁρῶντες γοῦν ἐκεῖνα οἱ ἄνθρωποι, μὴ ὅτι αἰτιᾶσθαι, ἀλλ᾿ οὐδὲ ἐξετάζειν τολμῶσιν, ἀλλ᾿ εἰσὶν αὐτεπάγγελτοι ἐπαινέται θεαμάτων ἐνδόξων· εἰ δέ τις μὴ κατὰ γραφέας, μηδὲ κατ᾿ ἀγαλμάτων δημιουργοὺς ἀγαθὸς ἦν τὴν χειρῶν τέχνην, ἀλλὰ τὸν αὑτοῦ βίον συμμέτρως, καὶ πρὸς τὸ ἀκριβέστατον, λόγῳ καὶ πόνῳ καὶ ἐθισμῷ καὶ εὐτελείᾳ καὶ καρτερίᾳ καὶ σωφροσύνῃ καὶ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς ἡρμόσατο· τοῦτον μὴ τυγχάνειν βεβαίας δόξης, μηδὲ
Maximus Soph., Dialexeis Lecture 8, chapter 6*, section d, line 6
Μή με οἴου πυνθάνεσθαι εἰ τοιαύτην ἡγεῖ τὴν Ἀθηνᾶν, οἵαν Φειδίας ἐδημιούργησεν, οὐδὲν τῶν Ὁμήρου ἐπῶν φαυλοτέραν, παρθένον καλήν, γλαυκῶπιν, ὑψηλήν, αἰγίδα ἀνεζωσμένην, κόρυν φέρουσαν, δόρυ ἔχουσαν, ἀσπίδα ἔχουσαν· μηδὲ αὖ τὴν Ἥραν, οἵαν Πολύκλειτος Ἀργείοις ἔδειξεν, λευκώλενον, ἐλεφαντόπηχυν, εὐῶπιν, εὐείμονα, βασιλικήν, ἱδρυμένην ἐπὶ χρυσοῦ θρόνου· μηδέ γε αὖ τὸν Ἀπόλλωνα, οἷον γραφεῖς καὶ δημιουργοὶ εἰκάζουσιν, μειράκιον γυμνὸν ἐκ χλαμυδίου, τοξότην, διαβεβηκότα τοῖς ποσὶν ὥσπερ θέοντα.
Paradoxographus Palatinus, Admiranda (0581: 001) “Paradoxographorum Graecorum reliquiae”, Ed. Giannini, A. Milan: Istituto Editoriale Italiano, 1965. Section 16, line 1
Πολύκλειτός φησιν ἐν Σόλοις ποταμὸν Λίπαριν εἶναι, ὃν δὴ λιπαίνειν τοὺς λουομένους, ὥστε χρίσματος μὴ δεῖσθαι.
Paradoxographus Vaticanus, Admiranda (0582: 001) “Paradoxographorum Graecorum reliquiae”, Ed. Giannini, A. Milan: Istituto Editoriale Italiano, 1965. Section 9, line 1
Πολύκλειτος χελώνας γίνεσθαί φησιν κἂν τῷ Γάγγῃ, ὧν τὸ χελώνιον μεδίμνας χωρεῖν πέντε.
Dio Chrysostomus Soph., Orationes (0612: 001) “Dionis Prusaensis quem vocant Chrysostomum quae exstant omnia, vols. 1–2, 2nd edn.”, Ed. von Arnim, J. Berlin: Weidmann, 1:1893; 2:1896, Repr. 1962. Oration 12, section 82, line 3
Φειδίαν δὲ ἢ Πολύκλειτον οὐκ ἂν εἰκότως ἀπαιτοῖτε πλέον οὐδέν, ἀλλὰ καὶ ταῦτα μείζω καὶ σεμνότερα τῆς ἡμετέρας χειρωναξίας.
Dio Chrysostomus Soph., Orationes Oration 12, section 45, line 2
θοξόων καὶ παντὸς ἁπλῶς τοῦ καταξιώσαντος αὑτὸν ἀποφῆναι μιμητὴν διὰ τέχνης τῆς δαιμονίας φύσεως, εἴτε σκιαγραφίᾳ μάλα ἀσθενεῖ καὶ ἀπατηλῇ πρὸς ὄψιν, χρωμάτων μίξει καὶ γραμμῆς ὅρῳ σχεδὸν τὸ ἀκριβέστατον περιλαμβανούσῃ, εἴτε λίθων γλυφαῖς εἴτε ξοάνων ἐργασίαις, κατ᾿ ὀλίγον τῆς τέχνης ἀφαιρούσης τὸ περιττόν, ἕως ἂν καταλίπῃ αὐτὸ τὸ φαινόμενον εἶδος, εἴτε χωνείᾳ χαλκοῦ καὶ τῶν ὁμοίων ὅσα τίμια διὰ πυρὸς ἐλαθέντων ἢ ῥυέντων ἐπί τινας τύπους, εἴτε κηροῦ πλάσει ῥᾷστα ξυνακολουθοῦντος τῇ τέχνῃ καὶ πλεῖστον ἐπιδεχομένου τὸ τῆς μετανοίας· οἷος ἦν Φειδίας τε καὶ Ἀλκαμένης καὶ Πολύκλειτος, ἔτι δὲ Ἀγλαοφῶν καὶ Πολύγνωτος καὶ Ζεῦξις καὶ πρότερος αὐτῶν ὁ Δαίδαλος.
Aspasius Phil., In ethica Nichomachea commentaria (0615: 001) “Aspasii in ethica Nicomachea quae supersunt commentaria”, Ed. Heylbut, G. Berlin: Reimer, 1889; Commentaria in Aristotelem Graeca 19.1. Page 100, line 18
Ὥσπερ καὶ αἱ τέχναι ὁμοίως διαφαίνονται ἔν τε τοῖς μεγάλοις ἔργοις καὶ τοῖς μικροῖς, οἷον ὁ Πολύκλειτος καὶ μέγα ἐργασάμενος καὶ μικρὸν ἐδήλου τὴν τέχνην, οὕτως καὶ ὁ ἐνάρετος κἀν τοῖς μεγάλοις κἀν τοῖς μικροῖς δηλοῖ τὸ καλόν· καὶ ὁ ἐλευθέριος δὴ καὶ δώσει καὶ δαπανήσει εἰς ἃ δεῖ καὶ ὅσα δεῖ, ὁμοίως καὶ ἐν μικροῖς καὶ μεγάλοις, καὶ ταῦτα ἡδέως· τοῦτο γὰρ κοινὸν ταῖς ἀρεταῖς, τὸ ἐνεργεῖν ἡδέως καὶ λήψεται ὅθεν δεῖ· καὶ ἕπεσθαι γάρ φησι τῇ ἐπιεικεῖ δόσει τὴν ἐπιεικῆ λῆψιν· ἁπλῶς μὲν γὰρ δοκεῖ ἐναντία εἶναι ἡ δόσις τῇ λήψει· ἡ μὲν γὰρ δόσις ἐστὶν οἷον ἀποβολή, ἡ δὲ λῆψις οἷον κτῆσις· οὐ μὴν δὲ ἡ ἐπιεικὴς δόσις ἀποβολὴ ἀλλὰ χρῆσις τῶν ὄντων καὶ χρῆσις καλή· ὁμοίως οὐδ᾿ ἡ λῆψις κτῆσις ἁπλῶς ἀλλ᾿ εἰς τὴν δέουσαν χρῆσιν γινομένη· οὐκ εἰσὶν οὖν ἐναντίαι ἀλλήλαις ἀλλ᾿ ἑπόμεναι.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria (0732: 004) “Alexandri Aphrodisiensis in Aristotelis metaphysica commentaria”, Ed. Hayduck, M. Berlin: Reimer, 1891; Commentaria in Aristotelem Graeca 1. Page 352, line 37
ἔτι δὲ μᾶλλον τῶν ἐγγυτέρω καὶ πορρωτέρω κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίων τὴν διαφορὰν αὐτὸς ἔδειξε δι᾿ ὧν παρέθετο παραδειγμάτων· ὁ γὰρ Πολύκλειτος καίτοι κατὰ συμβεβηκὸς ὢν αἴτιος οὐχ ὁμοίως αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος καὶ τὰ Πολυκλείτῳ συμβεβηκότα, οἷον τὸ λευκὸν ἢ μουσικόν· ῥηθήσεται μὲν γὰρ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια καὶ ταῦτα, ἀλλὰ πορρωτέρω τοῦ Πολυκλείτου.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria Page 353, line 32
>
Τὸν μὲν τρόπον τῆς συμπλοκῆς αὐτὸς ἐδήλωσε συμπλέξας τὸ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον τῷ καθ᾿ αὑτό, τὸν Πολύκλειτον τῷ ἀνδριαντοποιῷ· ἔστι δὲ συμπλέκειν καὶ τὰ προσεχῆ τῶν καθ᾿ αὑτὰ τοῖς προσεχέσι τῶν κατὰ συμβεβηκὸς καὶ τὰ κοινότερα τοῖς κοινοτέροις καὶ ἐναλλάξ.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria Page 352, line 28
καὶ ἔτι τὰ αὐτῶν τούτων γένη· ἔστι μὲν γὰρ τοῦ ἀνδριάντος κυρίως αἴτιος ὁ ἀνδριαντοποιός· ἀλλ᾿ ἐπειδὴ συμβέβηκε τῷ ἀνδριαντοποιῷ Πολυκλείτῳ εἶναι, ὁ δὲ Πολύκλειτος ἄνθρωπός ἐστι κατὰ συμβεβηκός, καὶ ὁ Πολύκλειτος αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος καὶ ἄνθρωπος καὶ ζῷον.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria Page 448, line 5
Εἰπὼν ὅτι πρώτη τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν ἐστιν ἡ θεολογικὴ καὶ ταύτης μόνης ἐστὶ τὸ θεωρῆσαι τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰ τούτῳ συμβεβηκότα, λέγει· ἐπειδὴ τὸ ὂν πολλαχῶς λέγεται, ἕνα μὲν τρόπον, ὡς εἴρηται, τὸ κατὰ συμβεβηκός, ὥσπερ ὁ Πολύκλειτος τοῦ ἀνδριάντος αἴτιος (καθ᾿ αὑτὸ μὲν γὰρ αἴτιος τῷ ἀνδριάντι ὁ ἀνδριαντοποιός ἐστιν, ὁ δὲ Πολύκλειτος κατὰ συμβεβηκός· συνέβη γὰρ τῷ ἀνδριαντοποιῷ Πολυκλείτῳ εἶναι), ἄλλον δὲ τρόπον ὂν λέγεται τὸ ἀληθές, ὥσπερ ἔμπαλιν τὸ ψεῦδος μὴ ὄν (τὸ γὰρ καθημένου τοῦ Σωκράτους λέγειν ὅτι Σωκράτης κάθηται, ἀληθὲς ὑπάρχον, ὂν λέγεται· τὸ γὰρ ὄν, τοῦτο δ᾿ ἐστὶ τὸ καθῆσθαι, φαμὲν ὅτι ἔστιν), ἄλλον δὲ τρόπον ὂν λέγεται τὰ σχήματα τῆς κατηγορίας, οἷον τὸ μὲν τί, τουτέστιν οὐσία, τὸ δὲ ποσόν, τὸ δὲ ποιόν, καὶ εἴ τι ἄλλο σημαίνει τὸν τρόπον τοῦτον, ἔτι παρὰ πάντα ταῦτα ὂν λέγεται τὸ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ (λέγομεν γὰρ τὸ ἐνεργείᾳ ὕδωρ ὅτι ὕδωρ ἐστίν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἀέρα καὶ τὸ πῦρ φαμεν ὕδωρ ὅτι δύναται ὕδωρ γενέσθαι)· ἐπειδὴ οὖν, ὡς εἴρηται, πολλαχῶς λέγεται τὸ ὄν, πρῶτον περὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκὸς ὄντος
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria Page 240, line 14
ἀλλὰ καὶ τὰ τοῖς καθ᾿ αὑτὰ οὖσί τινων αἰτίοις συμβεβηκότα, ὡς ὁ Πολύκλειτος τοῦ ἀνδριάντος, κἀκεῖνα λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια· ὧν τὰ μὲν τελευταῖα οὐδὲ ὅλως ἐστὶν αἴτια, τὰ δὲ πρῶτα εἰρημένα ἔστι μέν τινων αἴτια ἀλλ᾿ οὐ τούτων.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria Page 352, line 31
καὶ ἐν τοῖς κατὰ συμβεβηκὸς δὲ αἰτίοις ἄλλα ἄλλων ἐστὶν ἐγγύτερον· ἐγγύτερον γὰρ ὁ Πολύκλειτος τοῦ ἀνδριάντος ἢ ὁ ἄνθρωπος.
Dialexeis (Δισσοὶ λόγοἰ, Fragmenta (1309: 001) “Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 2, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W. Berlin: Weidmann, 1952, Repr. 1966. Fragment 6, line 13
τὸ δὲ τρίτον, ἐδίδαξε Πολύκλειτος τὸν υἱὸν ἀνδριάντας ποιέν.
Eudemus Rhet., Περὶ λέξεων ῥητορικῶν (excerpta) (1376: 001) “”Excerpta ex Eudemi codice Parisino n. 2635“”, Ed. Niese, B., 1922; Philologus, suppl. 15. Folio 2b, line 4
ἦσαν δὲ οὗτοι ἀκριβεῖς Λύσιππος, Πολύκλειτος, Φειδίας.
Philo Mech., Belopoeica (1599: 001) “Philons Belopoiika”, Ed. Diels, H., Schramm, E. Berlin: Reimer, 1919; Abhandlungen der preussischen Akademie der Wissenschaften, Philosoph.–hist. Kl., no. 16. Thevenot page 50, line 6
ἔχειν τὴν τέχνην, ὑπολαμβάνω μὴ ἀγνοεῖν σε· πολλοὶ γοῦν ἐνστησάμενοι κατασκευὴν ὀργάνων ἰσομεγεθῶν καὶ χρησάμενοι τῇ τε αὐτῇ συντάξει καὶ ξύλοις ὁμοίοις καὶ σιδήρῳ τῷ ἴσῳ οὐδὲ τὸν σταθμὸν αὐτὸν μεταβάλλοντες, τὰ μὲν μακροβολοῦντα καὶ εὔτονα ταῖς πληγαῖς ἐποίησαν, τὰ δὲ καθυστεροῦντα τῶν εἰρημένων· καὶ ἐρωτηθέντες, διὰ τί τοῦτο συνέβη, τὴν αἰτίαν οὐκ εἶχον εἰπεῖν· ὥστε τὴν ὑπὸ Πολυκλείτου τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ ῥηθεῖσαν φωνὴν οἰκείαν εἶναι τῷ μέλλοντι λέγεσθαι· τὸ γὰρ εὖ παρὰ μικρὸν διὰ πολλῶν ἀριθμῶν ἔφη γίνεσθαι.
Polyclitus Phil., Testimonia (1625: 001) “Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 1, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W. Berlin: Weidmann, 1951, Repr. 1966. Fragment 1, line 3
PLATO Prot. 311 c εἰ δὲ παρὰ Πολύκλειτον τὸν Ἀργεῖον ἢ Φειδίαν τὸν Ἀθηναῖον ἐπενόεις ἀφικόμενος μισθὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐκείνοις κτλ. 328 c ἐπεὶ καὶ οἱ Πολυκλείτου υἱεῖς, Παράλου καὶ Ξανθίππου τοῦδε ἡλικιῶται, οὐδὲν πρὸς τὸν πατέρα εἰσί.
Polyclitus Phil., Testimonia Fragment 3, line 8
καὶ πού τις ἀνδριὰς ἐπαινεῖται Πολυκλείτου Κανὼν ὀνομαζόμενος ἐκ τοῦ πάντων τῶν μορίων ἀκριβῆ τὴν πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν ἔχειν ὀνόματος τοιούτου τυχών.
Polyclitus Phil., Testimonia Fragment 3, line 17
de plac. Hipp. et Plat. v p. 425, 14 Müll. ἐδήλωσε [Chrysippos] γὰρ σαφῶς τοῦτο διὰ τῆς προγεγραμμένης ὀλίγον ἔμπροσθεν ῥήσεως, ἐν ἧι τὴν μὲν ὑγίειαν τοῦ σώματος ἐν θερμοῖς καὶ ψυχροῖς καὶ ξηροῖς καὶ ὑγροῖς συμμετρίαν εἶναί φησιν, ἅπερ δὴ στοιχεῖα δηλονότι τῶν σωμάτων ἐστί, τὸ δὲ κάλλος οὐκ ἐν τῆι τῶν στοιχείων, ἀλλὰ ἐν τῆι τῶν μορίων συμμετρίαι συνίστασθαι νομίζει, δακτύλου πρὸς δάκτυλον δηλονότι καὶ συμπάντων αὐτῶν πρός τε μετακάρπιον καὶ καρπὸν καὶ τούτων πρὸς πῆχυν καὶ πήχεως πρὸς βραχίονα καὶ πάντων πρὸς πάντα, καθάπερ ἐν τῷ Πολυκλείτου Κανόνι γέγραπται>.
Polyclitus Phil., Fragmenta (1625: 002) “Die Fragmente der Vorsokratiker, vol. 1, 6th edn.”, Ed. Diels, H., Kranz, W. Berlin: Weidmann, 1951, Repr. 1966. Fragment 2, line 6
ὥστε τὴν ὑπὸ Πολυκλείτου τοῦ ἀνδριαντοποιοῦ ῥηθεῖσαν φωνὴν οἰκείαν εἶναι τῷ μέλλοντι λέγεσθαι· τὸ γὰρ .
Polyclitus Phil., Fragmenta Fragment 1, line 5
de profect. virt. 17 p. 86 α οἵ γε προκόπτοντες οἷς ἤδη καθάπερ ἱεροῦ τινος οἰκοδομήματος καὶ βασιλικοῦ τοῦ βίου ’κεκρότηται χρυσέα κρηπίς’ [Pind. fr. 194 Schr.], οὐδὲν εἰκῆ προσίενται τῶν γιγνομένων, ἀλλ᾿ οἷον ἀπὸ στάθμης τοῦ λόγου προσάγουσι καὶ προσαρμόττουσιν ἕκαστον, ὑπέρευ τὸν Πολύκλειτον οἰόμενοι λέγειν ὡς ἔστι χαλεπώτατον αὐτῶν τὸ ἔργον, οἷς ἂν εἰς ὄνυχα ὁ πηλὸς ἀφίκηται. Quaest. conviv. II 3, 2 p. 636 c καὶ γὰρ αἱ τέχναι πρῶτον ἀτύπωτα καὶ ἄμορφα πλάττουσιν, εἶθ᾿ ὕστερον τοῖς εἴδεσιν διαρθροῦσιν· ἧι Π.
Themistius Phil., Rhet., In Aristotelis physica paraphrasis (2001: 039) “Themistii in Aristotelis physica paraphrasis”, Ed. Schenkl, H. Berlin: Reimer, 1900; Commentaria in Aristotelem Graeca 5.2. Volume 5,2, page 46, line 20
τοῖς δὲ αἰτίοις ἀνάλογόν τε καὶ ἐξίσου καὶ τὰ αἰτιατὰ λέγεται· ἢ γὰρ προσεχῶς αἰτιατὸν ἀποδίδομεν ἢ τὸ γένος τούτου, οἷον Πολύκλειτος ἐποίησε τόνδε τὸν Διαδούμενον ἢ τὸν ἀνδριάντα ἢ ὅλως τὴν εἰκόνα· ὁμοίως ἐπὶ τοῦ κατὰ συμβεβηκότος, ἵνα μὴ καθ᾿ ἕκαστον ἀπομηκύνωμεν.
Themistius Phil., Rhet., In Aristotelis physica paraphrasis Volume 5,2, page 53, line 13
παράλογον δὲ οὐδὲν θαυμαστὸν τὴν τύχην λέγεσθαι (ὁ γὰρ λόγος ἐν τοῖς ἐξ ἀνάγκης ἢ ὡς ἐπὶ τὸ πολύ), ἀλλ᾿ ἐπεὶ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον ἡ τύχη, ἀεὶ δὲ ἐν τούτοις ἦν τινα ἐγγυτέρω τε καὶ πορρωτέρω (ἐγγυτέρω μὲν ὁ Πολύκλειτος αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, πορρωτέρω δὲ ἄνθρωπος), οὕτω γένοιτο ἂν καὶ ἐν τοῖς ἀπὸ τύχης αἰτίοις, οἷον ὑγείας αἴτιον ἐγένετο τῷ νοσοῦντι ἢ πνεῦμα ἢ εἰληθέρησις ἢ τὸ κείρασθαι καὶ ἀραιωθῆναι τὴν κεφαλὴν μηδὲν τούτων ἕνεκα τῆς ὑγείας ποιήσαντι, ἀλλ᾿ ἢ τοῦ πρᾶξαι χάριν ἢ τοῦ θεάσασθαί τινα ἢ τοῦ τὴν κόμην ἀποθέσθαι· καὶ γὰρ ἐνταῦθα προσεχέστερον τῆς ὑγείας τὸ πνεῦμα αἴτιον τοῦ κείρασθαι.
Gregorius Nazianzenus Theol., Carmina de se ipso (2022: 061); MPG 37. Page 1220, line 5
Ἦ καὶ γραφέων ἄριστος οὗτός σοι δοκεῖ, Οὐχ ὃς γράφει κινούμεν᾿ ἁπλοῖς χρώμασι, Ζεῦξίς τις, ἢ Πολύκλειτος, ἤ τις Εὐφράνωρ, Ἀλλ᾿ ὃς μὲν ἀνθηραῖς τε καὶ παντασκίοις Βαφαῖς ἄμορφα σώματ᾿ ἐξεργάζεται, Ὧν Καλλίμαχος, καὶ Κάλαϊς ἤστην, ὡς δοκῶ, Μόγις γράφοντες εἰκόνας τῶν εἰκόνων;
Porphyrius Phil., Zetemata codicis Vaticani (2034: 015) “Porphyrii quaestionum Homericarum ad Iliadem pertinentium reliquiae, fasc. 2”, Ed. Schrader, H. Leipzig: Teubner, 1882. Page 291col1, line 12
εἰ δ᾿ ὑπαλύξει γράφοιτο, φησὶ Πολύκλειτος τὸν νοῦν τοιοῦτον ἔσεσθαι· καταδύσεται μὲν εἰς τὸ βάθος τοῦ κύματος ὁ ἰχθὺς φεύγων τῆς φρίκης τὴν ψυχρότητα· καὶ γὰρ αὐτῷ πολεμιώτατον· τοῦ γοῦν χειμῶνος ἐκ τοῦ πελάγους εἰς τὴν γῆν καταίρουσι· πολλοὺς δὲ αὐτῶν καὶ φωλεύειν κατὰ βάθους διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἱστορεῖ καὶ Ἀριστοτέλης ἐν τῷ ζ΄ περὶ ζώων φύσεως
Basilius Theol., De legendis gentilium libris (2040: 002) “Saint Basile. Aux jeunes gens sur la manière de tirer profit des lettres Helléniques”, Ed. Boulenger, F. Paris: Les Belles Lettres, 1935, Repr. 1965. Section 9, line 124
Ἢ Φειδίας μὲν καὶ Πολύκλειτος, εἰ τῷ χρυσίῳ μέγα ἐφρόνουν καὶ τῷ ἐλέφαντι ὧν ὁ μὲν Ἠλείοις τὸν Δία, ὁ δὲ τὴν Ἥραν Ἀργείοις ἐποιησάτην, καταγελάστω ἂν ἤστην ἀλλοτρίῳ πλούτῳ καλλωπιζόμενοι, ἀφέντες τὴν τέχνην, ὑφ᾿ ἧς καὶ ὁ χρυσὸς ἡδίων καὶ τιμιώτερος ἀπεδείχθη· ἡμεῖς δέ, τὴν ἀνθρωπείαν ἀρετὴν οὐκ ἐξαρκεῖν ἑαυτῇ πρὸς κόσμον ὑπολαμβάνοντες, ἐλάττονος αἰσχύνης ἄξια ποιεῖν οἰόμεθα;
Origenes Theol., Contra Celsum (2042: 001) “Origène. Contre Celse, 4 vols.”, Ed. Borret, M. Paris: Cerf, 1:1967; 2:1968; 3–4:1969; Sources chrétiennes 132, 136, 147, 150. Book 8, section 18, line 22
Συνεξεταζέτω οὖν ὁ βουλόμενος βωμούς, οὓς διηγησάμην, βωμοῖς οἷς Κέλσος λέγει, καὶ ἀγάλματα ἐν τῇ τῶν εὐσεβούντων εἰς τὸν τῶν ὅλων θεὸν ψυχῇ ἀγάλμασι Φειδίου καὶ Πολυκλείτου καὶ τῶν παραπλησίων· καὶ σαφῶς εἴσεται ἐκεῖνα μὲν καὶ ἄψυχα εἶναι καὶ χρόνῳ φθειρόμενα, ταῦτα δὲ ἐν τῇ ἀθανάτῳ μένειν ψυχῇ ἐς ὅσον μένειν ἐν αὑτῇ ἡ λογικὴ ψυχὴ βούλεται.
Origenes Theol., Contra Celsum Book 8, section 17, line 30
Ὥσπερ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀγαλματοποιῶν οἱ μέν τινες εἰσὶ θαυμαστῶς κατορθοῦντες τὸ ἔργον, ὡς φέρ᾿ εἰπεῖν Φειδίας ἢ Πολύκλειτος ἢ ζωγράφοι Ζεῦξις καὶ Ἀπελλῆς, ἕτεροι δὲ ἔλαττον τούτων ἀγαλματοποιοῦσι, καὶ ἄλλοι ἔτι καὶ τῶν δευτέρων ἔλαττον, καὶ ἁπαξαπλῶς πολλὴ διαφορά ἐστι τῆς τῶν ἀγαλμάτων καὶ εἰκόνων κατασκευῆς· τὸν αὐτὸν τρόπον οἱ μέν τινες εἰσὶ ποιοῦντες ἀγάλματα τοῦ ἐπὶ πᾶσι θεοῦ βέλτιον καὶ κατὰ τελείαν ἐπιστήμην, ὡς μηδεμίαν εἶναι σύγκρισιν τοῦ ὑπὸ Φειδίου κατασκευασθέντος Ὀλυμπίου Διὸς πρὸς τὸν κατασκευασθέντα «κατ᾿ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος» θεοῦ· πάντων δὲ τῶν ἐν ὅλῃ τῇ κτίσει πολλῷ βέλτιον καὶ ὑπερέχον ἐστὶν ἐν τῷ σωτῆρι ἡμῶν, τῷ λέγοντι· «Ὁ πατὴρ
Michael Psellus Polyhist., Theologica (2702: 012) “Michaelis Pselli theologica, vol. 1”, Ed. Gautier, P. Leipzig: Teubner, 1989. Opusculum 19, line 57
ἔοικεν οὖν ὁ λόγος αὐτῷ οὐ τῇ Καλάμιδος ἀγαλματοποιίᾳ, ἀλλὰ τῇ Δαιδάλου καὶ Πολυκλείτου· ὁ μὲν γὰρ ταῖς ἐπιτυχούσαις ὕλαις τὴν τέχνην ἐναπεμάττετο, οἱ δὲ οὐκ ἠξίουν ἐν ἄλλῳ γένει.
Michael Psellus Polyhist., Theologica Opusculum 32, line 34
ὥσπερ γὰρ τὰ κάλλιστα τῶν ἀγαλμάτων καὶ ὁπόσα δὴ εἰς ἦθος ἐρρύθμισται τὴν τοῦ Φειδίου χεῖρα ἢ Πολυκλείτου τέχνην κατηγορεῖ, οὕτω δὴ καὶ τῶν συγγραμμάτων τὰ ἀνθηρότατα τὴν Σολομώντειον εὐθὺς παρεισάγει τέχνην καὶ δύναμιν.
Anna Comnena Hist., Alexias (2703: 001) “Anna Comnène. Alexiade, 3 vols.”, Ed. Leib, B. Paris: Les Belles Lettres, 1:1937; 2:1943; 3:1945, Repr. 1–2:1967. Book 3, chapter 3, section 1, line 5
Καὶ οὔτε γραφεὺς γράψειεν ἂν πρὸς ἀρχετυπίαν τοῦ κάλλους ὁρῶν οὔτε λιθοξόος ἄψυχον οὐσίαν οὕτω ῥυθμίσειεν, ἀλλὰ καὶ ὁ τοῦ Πολυκλείτου κανὼν ἐκεῖνος ὁ πολυθρύλλητος εἰς ἀτεχνίαν ἄντικρυς ἤρχετο, εἴ τις ἂν πρὸς τὰ τῆς φύσεως ἀγάλματα ταῦτα, λέγω δὴ τοὺς ἀριστεφεῖς αὐτοκράτορας, καὶ πρὸς τὰ τοῦ Πολυκλείτου ἐκείνου σπουδάσματα ἀποβλέψειεν.
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De legationibus Page 32, line 5
Ἀννίβας δὲ τοὺς περὶ Πολύκλειτον καὶ Φιλόδημον ἀποδεξάμενος φιλανθρώπως καὶ πολλὰς ἐλπίδας ὑπογράψας τῷ μειρακίῳ Ἱερωνύμῳ σπουδῇ πάλιν ἀπέπεμπε τοὺς πρέσβεις, σὺν δὲ τούτοις Ἀννίβαν τὸν Καρχηδόνιον ὄντα τότε τριήραρχον καὶ τοὺς Συρακουσίους Ἱπποκράτην καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τὸν νεώτερον Ἐπικύδην.
Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De legationibus Page 32, line 15
παραγενομένων δὲ τούτων εἰς τὰς Συρακούσας, καὶ τῶν μὲν περὶ Πολύκλειτον ἀποπρεσβευσάντων, τοῦ δὲ Καρχηδονίου διαλεχθέντος κατὰ τὰς ὑπ᾿ Ἀννίβου δεδομένας ἐντολάς, εὐθέως ἕτοιμος ἦν κοινωνεῖν Καρχηδονίοις τῶν πραγμάτων, καὶ τόν τε παραγεγονότα πρὸς αὑτὸν Ἀννίβαν ἔφη δεῖν πορεύεσθαι κατὰ τάχος εἰς τὴν Καρχηδόνα, καὶ παρ᾿ αὑτοῦ συμπέμπειν ἐπηγγείλατο τοὺς διαλεχθησομένους τοῖς Καρχηδονίοις.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria (4013: 004) “Simplicii in Aristotelis physicorum libros octo commentaria, 2 vols.”, Ed. Diels, H. Berlin: Reimer, 9:1882; 10:1895; Commentaria in Aristotelem Graeca 9 & 10. Volume 9, page 325, line 26
Πολύκλειτος δὲ οὗτός ἐστιν ὁ ἀνδριαντοποιός, οὗ καὶ Γαληνὸς ἐμνημόνευσεν, ὃς τὸν ἀνδριάντα ἐδημιούργησε πᾶσαν ἔχοντα μελῶν συμμετρίαν καθ᾿ αὑτά τε καὶ πρὸς ἄλληλα, ὡς διὰ τοῦτο τὸν Πολυκλείτου καλεῖσθαι κανόνα.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 323, line 31
ὁ γὰρ λευκὸς ἢ ὁ μουσικὸς κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος πορρώτερον, ὅτι Πολυκλείτῶ συνέβη λευκῷ εἶναι τῷ κατὰ συμβεβηκὸς ἐγγυτέρῳ.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 323, line 36
ἔστι δὲ αὕτη καθ᾿ ἣν τὰ καθ᾿ αὑτὰ καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια ἢ ὡς ἀπολελυμένα ἀλλήλων λέγεται, ὅταν εἴπω ποιητικὸν τοῦ ἀνδριάντος ποτὲ μὲν τὸν ἀνδριαντοποιόν, ποτὲ δὲ τὸν Πολύκλειτον, ἢ συμ- πεπλεγμένως, ὅταν εἴπω τοῦ ἀνδριάντος αἴτιον οὐ Πολύκλειτον μόνως οὐδὲ ἀνδριαντοποιὸν μόνως, ἀλλὰ Πολύκλειτον ἀνδριαντοποιόν.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 323, line 11
τοῦ γὰρ ἀνδριάντος καθ᾿ αὑτὸ μὲν αἴτιος ὁ ἀνδριαντοποιός, κατὰ συμβεβηκὸς δὲ ὁ Πολύκλειτος, ὅτι συνέβη τῷ ἀνδριαντοποιῷ Πολυκλείτῳ εἶναι.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 323, line 15
ὥστε τὰ συμβεβηκότα τοῖς καθ᾿ αὑτὸ αἰτίοις κατὰ συμβεβηκός ἐστιν αἴτια, καὶ τὰ γένη τὰ τῷ συμβεβηκότι καθ᾿ αὑτὸ ὑπάρχοντα, καθ᾿ ὅσον τῷ κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίῳ ὑπάρχει, καὶ αὐτὰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια γίνεται, οἷον ὁ Πολύκλειτος κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, τῷ δὲ Πολυκλείτῳ καθ᾿ αὑτὸ ὑπάρχει ὁ ἄνθρωπος.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 323, line 22
καὶ γὰρ εἰ κατὰ συμβεβηκὸς αἴτιον τοῦ ἀνδριάντος καὶ ὁ Πολύκλειτος καὶ ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικός, ἀλλ᾿ ἐγγυτέρω μὲν ὁ Πολύκλειτος αἴτιος, πορρωτέρω δὲ ὁ λευκὸς καὶ ὁ μουσικός, διότι ταῦτα τῷ Πολυκλείτῳ συμβέβηκεν.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 325, line 23
συμπλέκεται γὰρ τὸ καθ᾿ αὑτὸ αἴτιον ὁ ἀνδριαντοποιὸς τῷ κατὰ συμβεβηκὸς αἰτίῳ τῷ Πολυκλείτῳ.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 325, line 22
αὐτὸς μέντοι μόνην ἔοικε συμπλοκὴν παραλαμβάνειν τὴν τῶν κυρίων πρὸς τὰ συμβεβηκότα, οἷον ἂν ῥηθῇ ἀνδριαντοποιὸς Πολύκλειτος.
Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 9, page 342, line 31
καὶ γὰρ τοῦ ἀνδριάντος προσεχέστερον αἴτιόν ἐστιν ὁ Πολύκλειτος ἤπερ ὁ ἄνθρωπος.
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria (4015: 009) “Ioannis Philoponi in Aristotelis physicorum libros octo commentaria, 2 vols.”, Ed. Vitelli, H. Berlin: Reimer, 16:1887; 17:1888; Commentaria in Aristotelem Graeca 16 & 17. Volume 16, page 255, line 24
> ὁ μὲν γὰρ ἀνδριαντοποιὸς καθ᾿ αὑτὸ αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, ὁ δὲ Πολύκλειτος κατὰ συμβεβηκός· συμβέβηκε γὰρ τὸν ἀνδριαντοποιὸν Πολύκλειτον εἶναι.
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 16, page 249, line 22
ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων), εἰ δὲ κατὰ τὴν τῶν φωνῶν προφορὰν τὸ ἁπλοῦν λαμβάνομεν καὶ τὸ σύνθετον, ὥσπερ οὖν καὶ Ἀριστοτέλει δοκεῖ (ὡς διὰ τῶν ὑποδειγμάτων ἔδειξε· συμπλέκοντες γάρ φαμεν Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός>), πάλιν οὐδὲν ἧττον καὶ ἐν τοῖς ἁπλοῖς καὶ ἐν τοῖς συνθέτοις συνεπινοεῖται καὶ τὸ καθ᾿ αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός, καὶ τὸ προσεχὲς ἢ πόρρω.
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 16, page 249, line 25
ἐπὶ μὲν οὖν τῶν ἁπλῶν ἐδείξαμεν, ἐπὶ δὲ τῶν συνθέτων, οἷον ἐὰν εἴπω Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός>· ἅμα γὰρ ἐν τούτῳ θεωρεῖται καὶ τὸ καθ᾿ αὑτὸ καὶ τὸ κατὰ συμβεβηκός (ὁ μὲν γὰρ ἀνδριαντοποιὸς καθ᾿ αὑτὸ αἴτιος τοῦ ἀνδριάντος, ὁ δὲ Πολύκλειτος κατὰ συμβεβηκός), καὶ ἔτι τὸ προσεχές.
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 16, page 255, line 22
οἷον ἀνδριάντος ἄλλως Πολύκλειτος καὶ ἄλλως ἀνδριαντοποιός.
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria Volume 16, page 255, line 26
δῆλον δὲ ὅτι οὕτως ἐνταῦθα λέγεται τῷ ἀνδριαντοποιῷ συμβεβηκέναι ὁ Πολύκλειτος, ὥσπερ ἐν Κατηγορίαις τῷ δεσπότῃ ὁ ἄνθρωπος.
Asclepius Phil., In Aristotelis metaphysicorum libros A–Z commentaria (4018: 001) “Asclepii in Aristotelis metaphysicorum libros A–Z commentaria”, Ed. Hayduck, M. Berlin: Reimer, 1888; Commentaria in Aristotelem Graeca 6.2. Page 228, line 17
ἀλλὰ καὶ τὰ τοῖς καθ᾿ αὑτὰ οὖσί τινων αἰτίοις συμβεβηκότα, ὡς Πολύκλειτος τοῦ ἀνδριάντος, κἀκεῖνα λέγεται κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια.
Asclepius Phil., In Aristotelis metaphysicorum libros A-Z commentaria Page 306, line 27
ἔτι ὡς τὸ συμβεβηκὸς καὶ τὰ τούτων γένη, τουτέστι τὰ πόρρω, οἷον ἀνδριάντος ἄλλως ὁ Πολύκλειτος καὶ ἄλλως> ὁ Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός, ἐπειδὴ συνέβη οὕτως καλεῖσθαι τὸν ἀνδριαντοποιόν· καὶ τὰ περιέχοντα τὸ συμβεβηκός, οἷον ὁ ἄνθρωπος αἴτιος ἀνδριάντος καὶ ὅλως τὸ ζῷον.
Asclepius Phil., In Aristotelis metaphysicorum libros A-Z commentaria Page 306, line 30
καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων δέ ἐστι τὸ προσεχὲς καὶ τὸ πόρρω, οἷον εἰ ὁ Πολύκλειτος καὶ ὁ μουσικὸς αἴτιος λέγοιτο τοῦ ἀνδριάντος, ἀλλὰ μὴ μόνον Πολύκλειτος καὶ ἄνθρωπος.
Asclepius Phil., In Aristotelis metaphysicorum libros A-Z commentaria Page 306, line 34
ὁμοίως δὲ καὶ συμπλεκόμενα καὶ ἁπλᾶ ὄντα τὰ αἴτια, οἷον Πολύκλειτος καὶ ἀνδριαντοποιὸς καὶ ὅλον τοῦτο Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιός.
Eustratius Phil., In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria (4031: 003) “Eustratii et Michaelis et anonyma in ethica Nicomachea commentaria”, Ed. Heylbut, G. Berlin: Reimer, 1892; Commentaria in Aristotelem Graeca 20. Page 318, line 29n
Τὴν δὲ σοφίαν ἐν ταῖς τέχναις τοῖς ἀκριβεστάτοις τὰς τέχνας ἀποδίδομεν, οἷον Φειδίαν λιθουργὸν σοφὸν καὶ Πολύκλειτον ἀνδριαντοποιόν, ἐνταῦθα μὲν οὖν οὐδὲν ἄλλο σημαίνοντες τὴν σοφίαν, ἢ ὅτι ἀρετὴ τέχνης ἐστίν· εἶναι δέ τινας σοφοὺς οἰόμεθα ὅλως οὐ κατὰ μέρος οὐδ᾿ ἄλλο τι σοφούς, ὡς Ὅμηρός φησιν ἐν τῷ Μαργείτῃ, “τὸν δ᾿ οὔτ᾿ ἂρ σκαπτῆρα θεοὶ θέσαν οὔτ᾿ ἀροτῆρα οὔτ᾿ ἄλλως τι σοφόν.
Eustratius Phil., In Aristotelis ethica Nicomachea vi commentaria Page 319, line 19
> οὗτος γὰρ λιθοξόος ὑπάρχων καὶ μιμήσεις πραγμάτων ἐν λίθοις ποιούμενος τὴν δυνατὴν ἀκρίβειαν ἐν τοῖς λίθοις γίνεσθαι περὶ τὰς παρ᾿ αὐτοῦ γινομένας ἐπιδείκνυται μιμήσεις, ζῴων σχήματα μιμούμενος καὶ φυτῶν καὶ ἄλλων τινῶν, ὡς καὶ Πολύκλειτος ἀνδριαντοποιὸς σοφὸς ὠνομάζετο, ἀκριβεῖς καὶ αὐτὸς τὰς μιμήσεις ἐν τοῖς λίθοις κατὰ τὸ ἐγχωροῦν τῷ ὑποκειμένῳ ποιούμενος.
Anonymi In Aristotelis Ethica Nicomachea Phil., In ethica Nicomachea paraphrasis (pseudepigraphum olim a Constantino Palaeocappa confectum et olim sub auctore Heliodoro Prusensi vel Andronico Rhodio vel Olympiodoro) (4033: 003) “Heliodori in ethica Nicomachea paraphrasis”, Ed. Heylbut, G. Berlin: Reimer, 1889; Commentaria in Aristotelem Graeca 19.2. Page 121, line 21
Ἡ δὲ σοφία διχῶς λέγεται· ἔστι γὰρ ἡ μὲν μερικὴ σοφία, ἡ δὲ καθόλου· καὶ μερικὴ μέν ἐστιν ἡ ἑκάστης τέχνης ἀρετὴ καθ᾿ ἣν τοῦτον ἢ ἐκεῖνον τὸν τεχνίτην σοφὸν λέγομεν κατὰ τὴν αὑτοῦ τέχνην, οἷον τὸν Φειδίαν λιθουργὸν σοφὸν λέγομεν, ὅτι ἄριστός ἐστι τὴν λιθουργικήν, καὶ Πολύκλειτον σοφὸν ἀνδριαντοποιόν.
Photius Lexicogr., Scr. Eccl., Theol., Lexicon (Α – Δ) (4040: 029) “Photii patriarchae lexicon, vol. 1 (Α – Δ)”, Ed. Theodoridis, C. Berlin: De Gruyter, 1982. Alphabetic letter alpha, entry 97, line 5
Πλάτων δὲ ὁ φιλόσοφος ἐν τῷ Πρωταγόρᾳ (311c) ἀγαλματοποιοὺς καλεῖ Φειδίαν τε καὶ Πολύκλειτον.
Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Odysseam (4083: 003) “Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis commentarii ad Homeri Odysseam, 2 vols. in 1”, Ed. Stallbaum, G. Leipzig: Weigel, 1:1825; 2:1826, Repr. 1970. Volume 1, page 367, line 10
οὕτω δὲ καὶ Πηνελόπη ἐπ᾿ οὐδοῦ ἷζε πολυκλείτου θαλάμου ὅτε τὸν κατὰ τοῦ υἱοῦ λόχον ἔμαθεν.
Theodoretus Scr. Eccl., Theol., Graecarum affectionum curatio (4089: 001) “Théodoret de Cyr. Thérapeutique des maladies helléniques, 2 vols.”, Ed. Canivet, P. Paris: Cerf, 1958; Sources chrétiennes 57. Book 3, section 71, line 6
Τούτοις καὶ νεὼς ἐδο- μήσαντο καὶ βωμοὺς προσῳκοδόμησαν καὶ θυσίαις ἐτίμησαν καὶ εἴδη τινὰ καὶ εἰκάσματα ἐκ ξύλων καὶ λίθων καὶ τῶν ἄλλων ὑλῶν διαγλύψαντες, θεοὺς προσηγόρευσαν τὰ χειρόκμητα εἴδωλα καὶ τὰ τῆς Φειδίου καὶ Πολυκλείτου καὶ Πραξιτέλους τέχνης ἀγάλματα τῆς θείας προσηγορίας ἠξιώσαν.
Anthologia Graeca, Anthologia Graeca Book 5, epigram 15, line 1
ποῦ δ᾿ αἱ χέρες αἱ Πολυκλείτου, αὐταῖς πρόσθε τέχναις πνεῦμα χαριζόμεναι;
Anthologia Graeca, Anthologia Graeca Book 16, epigram 216, line 1
ΠΑΡΜΕΝΙΩΝΟΣ
Ὡργεῖος Πολύκλειτος ὁ καὶ μόνος ὄμμασιν Ἥρην ἀθρήσας καί, ὅσην εἶδε, τυπωσάμενος θνητοῖς κάλλος ἔδειξεν, ὅσον θέμις· αἱ δ᾿ ὑπὸ κόλποις ἄγνωστοι μορφαὶ Ζηνὶ φυλασσόμεθα.
Anthologiae Graecae Appendix, Oracula (7052: 006) “Epigrammatum anthologia Palatina cum Planudeis et appendice nova, vol. 3”, Ed. Cougny, E. Paris: Didot, 1890. Epigram 221, line 3
Καὶ τότ᾿ ἐν εἰναλίῃ Κύπρῳ μέγας ἔσσετ᾿ ἀοιδός, ὅν τε Θεμιστὼ τέξει ὑπ᾿ ἀγροῦ δῖα γυναικῶν, νόσφι πολυκτεάνοιο πολύκλειτον Σαλαμῖνος.
Suda, Lexicon (9010: 001) “Suidae lexicon, 4 vols.”, Ed. Adler, A. Leipzig: Teubner, 1.1:1928; 1.2:1931; 1.3:1933; 1.4:1935, Repr. 1.1:1971; 1.2:1967; 1.3:1967; 1.4:1971; Lexicographi Graeci 1.1–1.4. Alphabetic letter alpha, entry 135, line 2
Ἀγάλλομαι· δοτικῇ. Ἀγαλματοποιοί: τουτέστι χειρουργοί· οὗτοι ἀκριβεῖς Λύσιππος, Πολύκλειτος, Φειδίας.
Suda, Lexicon Alphabetic letter pi, entry 1974, line 1
Πολύκλειτος:> πάνυ ἔνδοξος.
Suda, Lexicon Alphabetic letter chi, entry 266, line 4
Χειρουργοὶ ἐγένοντο ἄριστοι καὶ ἀκριβεῖς Φειδίας, Λύσιππος, Πολύκλειτος.