Η δομή των κοντσέρτων του Mozart


Ο Mozart έγραψε 27 κοντσέρτα για πιάνο, 5 για βιολί, και διάφορα άλλα για φλάουτο, άρπα, αγγλικό κόρνο κ.ά.. Τα πρώτα μέρη όλων αυτών των κοντσέρτων έχουν την ίδια δομή, και συγκεκριμένα αποτελούνται έκαστο από 6 ενότητες:

  1. Παρουσίαση της ορχήστρας (2 λεπτά)
  2. Παρουσίαση του σολίστ (3 λεπτά)
  3. Επεισόδιο (2 λεπτά)
  4. Ανακεφαλαίωση (3 λεπτά)
  5. Καντέντσα (2 λεπτά)
  6. Κόντα (μισό λεπτό)

Οι χρόνοι είναι ενδεικτικοί και παίζουν πολύ.

Θα εξετάσουμε τώρα χωριστά καθεμιά από τις παραπάνω ενότητες για να μάθουμε να τις αναγνωρίζουμε. Είναι προφανές ότι χρειάζεστε ένα κοντσέρτο του Mozart για να παρακολουθήσετε τη συνέχεια. Μπορεί να βοηθηθείτε αν πάρετε ένα χαρτάκι και σημειώνετε τις ώρες που τελειώνει η κάθε ενότητα ή που συμβαίνει κάτι άλλο χαρακτηριστικό, όπως τρίλια, Ιγκόρ κλπ.. Μετά θα μπορείτε να το γυρίζετε πίσω και μπρος χωρίς να χάνεστε.

Αν η δισκοθήκη σας έχει πολλά κοντσέρτα και δεν ξέρετε ποιο να διαλέξετε (ή αν δεν έχετε κανένα και θέλετε να αγοράσετε), ξεκινήστε με το No.20, K.466. Επειδή είναι σε ελάσσονα κλίμακα πιστεύω ότι είναι πιο εύκολο για καινούργιους σε σχέση με άλλα.

1. Η παρουσίαση της ορχήστρας

Το κοντσέρτο ξεκινάει με την ορχήστρα να παίζει χωρίς το σολίστ. Η ορχήστρα σ' αυτή την ενότητα εκθέτει τα μουσικά θέματα. Είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε πού τελειώνει αυτή η ενότητα: εκεί που αρχίζει να παίζει ο σολίστ.

Για προχωρημένους: Η παρουσίαση της ορχήστρας παίζεται ολόκληρη στην τονικότητα που αναγράφεται στον τίτλο του κοντσέρτου, π.χ. για το 20 είναι ρε ελάσσων.

2. Η παρουσίαση του σολίστ

Σ' αυτή την ενότητα ο σολίστ παίζει πότε μόνος του και πότε συνοδευόμενος από την ορχήστρα, και κάνει τη δική του παρουσίαση των μουσικών θεμάτων. Πολλά από τα θέματα που ακούγονται είναι επανάληψη αυτών που ακούστηκαν στην προηγούμενη ενότητα, αλλά πιο δουλεμένα, ενώ μερικά άλλα ακούγονται για πρώτη φορά.

Προς το τέλος αυτής της ενότητας ο σολίστ παίζει μια μεγάλη τρίλια, που σημειώνει το τέλος της παρουσίασης. Συνήθως τα κοντσέρτα του Mozart είναι γεμάτα τρίλιες, αλλή αυτή για την οποία μιλάμε ξεχωρίζει για τους εξής λόγους:

Μετά την τρίλια η ορχήστρα παίζει μια κοντέτα, που σημαίνει μικρή κόντα, που σημαίνει κατακλείδα, η οποία κρατάει συνήθως λίγα δευτερόλεπτα, άντε καμιά φορά μισό ή ένα λεπτό, και έτσι ολοκληρώνεται η παρουσίαση.

Για προχωρημένους: Η παρουσίαση του σολίστ διαιρείται σε δύο ομάδες θεμάτων. Η πρώτη ομάδα παίζεται στην τονικότητα που αναγράφεται στον τίτλο του κοντσέρτου (π.χ. για το 20 είναι ρε ελάσσων). Η δεύτερη ομάδα παίζεται σε άλλη τονικότητα. Για κοντσέρτα που είναι σε ελάσσονα τονικότητα, η δεύτερη ομάδα είναι συνήθως σε μείζονα. Η παρουσίαση του σολίστ τελειώνει στην τονικότητα της δεύτερης ομάδας θεμάτων.

3. Το επεισόδιο

Ο όρος "επεισόδιο" γι' αυτή την ενότητα είναι δικός μου. Συνήθως χρησιμοποιείται ο όρος "ανάπτυξη".

Είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε ότι τέλειωσε η παρουσίαση και ξεκίνησε το επεισόδιο, γιατί απλούστατα αρχίζει και πάλι να παίζει ο σολίστ. Σε συνεργασία με την ορχήστρα, κάνουν τα κολπάκια τους και η μουσική γίνεται κάπως πιο επεισοδιακή.

Για προχωρημένους: Το επεισόδιο ξεκινά στην τονικότητα στην οποία τέλειωσε η παρουσίαση του σολίστ (δηλαδή στην τονικότητα της δεύτερης ομάδας θεμάτων), αλλά πολύ σύντομα αλλάζει. Ακολούθως γίνονται πολλές μετατροπίες, και παίζονται διάφορες τονικότητες, αλλά όχι η βασική τονικότητα του έργου. Η μουσική γυρίζει στην αρχική της τονικότητα ακριβώς με το τέλος του επεισοδίου, οπότε ξεκινά η ανακεφαλαίωση.

4. Η ανακεφαλαίωση

Το τέλος του επεισοδίου και η αρχή της ανακεφαλαίωσης είναι το πιο δύσκολο σημείο να αναγνωρίσουμε. Πάντως στις περισσότερες περιπτώσεις η ανακεφαλαίωση ξεκινά με την ορχήστρα να παίζει μόνη της το θέμα με το οποίο ξεκίνησε το κοντσέρτο. Ένας ακόμα τρόπος να αναγνωρίσουμε την αλλαγή είναι ότι σταματά το "επεισοδιακό" υλικό και η μουσική επιστρέφει σε πιο ομαλή πορεία. Κατά τα άλλα η ανακεφαλαίωση σε μεγάλο βαθμό είναι μια επανάληψη της παρουσίασης του σολίστ, με μερικές μικροδιαφορούλες που κατά βούληση έχει κάνει ο Mozart για ποικιλία.

Όπως και στην παρουσίαση του σολίστ, προς το τέλος ο σολίστ παίζει μια παρόμοια μεγάλη τρίλια που σημαίνει το τέλος της ανακεφαλαίωσης. Στη συνέχεια η ορχήστρα παίζει για λίγο και ολοκληρώνει την ανακεφαλαίωση παίζοντας έναν Ιγκόρ.

Για προχωρημένους: Αν έχετε απόλυτο αυτί, μπορείτε να αναγνωρίσετε εύκολα το τέλος του επεισοδίου και την αρχή της ανακεφαλαίωσης από το γεγονός ότι η μουσική γυρίζει στην αρχική τονικότητα. Και οι δύο ομάδες θεμάτων, ολόκληρη δηλαδή η ανακεφαλαίωση, παίζονται τώρα στην αρχική τονικότητα.

5. Η καντέντσα

Μετά τον Ιγκόρ η ορχήστρα σωπαίνει εντελώς και ξεκινά η καντέντσα. Ο σολίστ παίζει ολομόναχος, και κάνει την επίδειξή του. Δείχνει τη δεξιοτεχνία του και την ικανότητά του στον αυτοσχεδιασμό. Η καντέντσα είναι ελεύθερο μέρος· ο σολίστ παίζει ό,τι θέλει, και αν είναι πολύ μάγκας αυτοσχεδιάζει.

Συνήθως η καντέντσα τελειώνει σε μια μεγάλη τρίλια, στο τέλος της οποίας μπαίνει λαμπρά η ορχήστρα και αρχίζει να παίζει την κόντα.

6. Η κόντα

Κόντα σημαίνει κατακλείδα. Η ορχήστρα ολοκληρώνει το μέρος, συνήθως χωρίς το σολίστ, με εξαίρεση μερικά κοντσέρτα, όπως στο 24ο για πιάνο ή στο κοντσέρτο για φλάουτο και άρπα, όπου συνοδεύει και ο σολίστ.


Πίσω στην κεντρική σελίδα μου Back